مشهور حؤكمدار و دؤورونون ان بؤیوك آسترونومو: اولوق بیگ

 بیر واختلار او اؤزونو هم باجاریقلی دؤولت خادیمی، هم ده ماهیر بیر آسترونوم،  قوردوغو دؤولتین پایتاختی سمرقندی ایسه نینكی آسییانین، هم ده دونیانین سیویل مدنیت مركزلریندن بیری كیمی تانیدا بیلدی. اینشا ائتدیردیگی رصدخانالارلا آسترونومییانین دونیادا اؤیره نیلمه سی و تدقیقی ساحه سینده عوضسیز خیدمتلر گؤستردی. اونون اولدوزلارین اؤیره نیلمه سی ساحه سینده گؤردویو ایشلری گونوموزده آنجاق آمئریكانین كوسموسون تدقیقی ایله باغلی حیاتا كئچیردیگی قلوبال لاییحه لرله موقاییسه ائتمك اولار. او، علم عاشیقلرینی، علمی سئونلری، علم آداملارینی قییمتلندیرمگی باجاران قودرتلی بیر حؤكمدار ایدی و اونا گؤره ده هله گنج ایكن بوتون دونیادا مشهورلاشمیشدی.

  صؤحبت اورتا عصرلرین قودرتلی حؤكمدارلاریندان و مشهور آسترونوملاریندان اولان میرزه اولوق بیگدن گئدیر.  اولوق بیگ 1394-جو ایل، مارت آیی نین 22-ده نینكی جنوبی آذربایجانین، هم ده یاخین و اورتا شرقین علم و مدنیت مركزلریندن بیری كیمی تانینان سولطانیییه شهرینده آنادان اولوب. اونون آتاسی مشهور سركرده و دؤولت خادیمی امیر تئیمورون اوغلو شاهروخدور. اولوق بیگین اصل آدی محمد تاراقایدیر. آناسی گؤوهرشاد ایسه مشهور تورك سركرده سی و دؤولت خادیملریندن اولان قییاس الدین تارخانین قیزیدیر.

 گنج یاشلاریندان  محمد تاراقای خالق آراسیندا اولوق بیگ (بؤیوك، اوجا بَی) آدی ایله تانینماغا باشلادی. بونون دا سببی هله گنج ایكن اونون اؤزونو یاشلی آداملار كیمی آپارماسی، تمكینله حركت ائتمه سی ایدی. گنج اولوق بیگین ماهیر بیر دؤولت خادیمی و مشهور آسترونوم كیمی فورمالاشماسیندا موعلیمی شاعیر و عالیم عاریف آذری بؤیوك رول اوینادی.

 علم عاشیقی

 گله جگین حؤكمداری و مشهور آسترونومو اوشاق یاشلاریندان علمه بؤیوك ماراق گؤستریر، بو ساحه ده   خوصوصی ایستعدادی ایله سئچیلیردی. 11 یاشیندا ایكن قورآنی-كریمی  ازبرله میش و عرب دیلینه موكممل یییلنمیشدی. عئینی زاماندا ریاضیییاتی دریندن اؤیرنمیشدی و ان چتین مسله لری بئله آسانلیقلا حلل ائدیردی. اولوق بیگین سیاسی صحنه یه گلمه سی ایسه اولدوقجا ائركن باش وئردی. بئله كی، 1405-جی ایلده امیر تئیمور حاقین رحمتینه قوووشدو. بونون آردینجا امیر تئیمورون كیچیك اوغلو شاهروخ اؤزونه تابئع اولان قوووه لرله سمرقنده داخیل اولدو و 1409-جو ایلده ایسه بؤیوك اوغلو اولوق بیگی پایتاختی سمرقند اولان ماواروالنهر دؤولتی نین باشچیسی تعیین ائتدی. اولجه، یاشجا بالاجا اولدوغو اوچون او، ایكی ایل عرضینده اؤلكه نی حیمایه داری نین واسیطه سیله ایداره ائتدی. 1411-جی ایلدن ایسه او، اؤلكه نی تك باشینا ایداره ائتمه یه باشلادی. ایلك واختلار اونا موعین قدر چتین ایدی، چونكی امیر تئیمورون وفاتیندان سونرا اونون اوغلانلاری آراسیندا تاخت-تاج داواسی گئدیردی و بئله بیر وضعیتده اولوق بیگین هر آن حاكیمیتدن سالینماسی تهلوكه سی واردی. آما حاكیمیتی نین ایلك ایللرینده او، حاكیمیت داخیلی چكیشمه لردن موعین قدر قاچا و بونونلا دا اؤلكه نین ناحاق موحاریبه لر مئیدانینا چئوریلمه سی نین و قارداش قانی تؤكولمه سی نین قارشیسینی آلا بیلدی.  خاراكتئر اعتیباری ایله اولدوقجا یومشاق آدام حساب ائدیلن و قان تؤكولمه سی نین  علئیهینه چیخان اولوق بیگ شاعیر طبیعتلی بیر حؤكمدار ایدی. او، هله گنج یاشلاریندان شئعیرلر یازیردی و بونا پارالئل اولاراق، اوندا گؤی جیسملری نین اؤیره نیلمه سینه بؤیوك ماراق وار ایدی. حاكیمیتی تك باشینا ایداره ائتمه یه باشلایان گوندن او، تانینمیش علم آداملارینی، عالیملری، مشهور ریاضیییاتچی و آسترونوملاری سارایا توپلامیشدی. بونونلا دا اولوق بیگین سارایی اؤلكه نی ایداره ائتمه مركزیندن داها چوخ، علمی آكادئمییایا چئوریلمیشدی.

  گنج حؤكمدار همین دؤورده واختی نین چوخ حیصه سینی رصدخانالاردا كئچیریر، گئجه-گوندوز بیلمه دن اولدوزلاری سئیر و تدقیق ائدیردی. اونا گؤره ده قیسا مودتده آسترونومییا علمینی اؤیرنمیش و اؤزو ده گؤی جیسملرینی تدقیق ائدن عالیم كیمی مشهورلاشمیشدی. اونون قانلار تؤكن، ایشغالچیلیق سییاستی یئریده رك، اؤلكه لر فتح ائدن حؤكمداردان داها چوخ، علم عاشیقی  اولماسینی، علمه خوصوصی ذؤوقله باغلانماسینی دئدیگی سؤزلر ده  ثوبوت ائدیر. او یازیر:  "  علمین حاكیم اولدوغو بیر اؤلكه ده علمله مشغول اولماغی اؤزونه شرف بیلن و بونو حؤكمدارلیقدان داها اوستون توتان بیر آدامام " .

  او واخت حؤكمدارین علمله مشغول اولماسی و حیاتینی بو ایشه صرف ائتمه سی دوزگون حساب ائدیلمیر و بو، ضعیفلیك علامتی كیمی قییمتلندیریلیردی. اوسته لیك، اولوق بیگ امیر تئیمور كیمی دونیا شؤهرتلی بیر دؤولت خادیمی و سركرده نین نوه سی ایدی. آیدین ایدی كی، اوندان ایلك نؤوبه ده امیر تئیمور واریثلریندن بیری كیمی، اؤلكه لر ایشغال ائتمك، باباسی نین قهرمانلیق یولونو داوام ائتدیرمگی، اونا لاییق اولماغی گؤزله ییردیلر. آما  اولوق بیگ آدی چكیلن ساحه ده اونا اولان اومیدلری دوغرولتمامیشدی و بو دا اؤلكه داخیلینده و تاخت-تاج واریثلری آراسیندا ناراضیلیغی داها دا آرتیرمیشدی. ناراضیلیقلار نینكی سارای عیانلاری و تاخت-تاج واریثلری، هم ده عاییله داخیلینده اولوق بیگه قارشی بیر موخالیفتین فورمالاشماسینا یول آچدی. بو ایسه، اؤز نؤوبه سینده، اولوق بیگین، بو مشهور علم خادیمی و آسترونومون، عئینی زاماندا عدالتلی بیر حؤكمدارین فاجیعه سینه آپاریب چیخاردی. اولوق بیگین علمه و علم اؤیره نیلمه سینه وئردیگی قییمتی اونون بو ساحه ده حیاتا كئچیردیگی تدبیرلر بیر داها ثوبوت ائدیر. بئله كی، اولوق بیگ حاكیمیته گلدیگی ایلك گونلرده اهالی نین علمه یییلنمه سینه ایمكان یارادان و او دؤور اوچون موكممل علم وئرن مدرسه لرین اینشا ائدیلمه سینه خوصوصی دیقت یئتیردی. قیسا مودتده اؤلكه ده اونلارلا مدرسه لر تیكیلدی، كؤهنه لری ایسه یئنیدن برپا ائدیلدی. بو مقصدله او، خزینه دن او دؤور اوچون آسترونومیك مبلغ حساب ائدیله بیله جك قدر مالیییه وسایتی آییرمیشدی.1417-1420-جی ایللرده اولوق بیگین سمرقندده اینشا ائتدیردیگی مدرسه او دؤورون بؤیوك بیر علم مركزینه چئوریلدی. اولوق بیگ اورایا ایسلام دونیاسی نین تانینمیش عالیملرینی، آسترونوملارینی، ریاضیییاتچیلارینی دعوت ائتدی. مدرسه بو گون دونیا اینجیلریندن حساب ائدیلن مشهور رئگیستان آرخیتئكتورا آنسامبلی نین ایلك بیناسی ایدی. آنالوژی ایكی مدرسه ایسه بوخارادا و هیجوواندا اینشا ائدیلدی. بوخارادا اینشا ائدیلن مدرسه نین پورتالیندا اولوق بیگین امری ایله محمد پئیغمبره (ص) عایید ائدیلن حدیثلرین بیریندن بو سؤزلر حك ائدیلمیشدی:  " علم اؤیرنمك و بونا جهد ائتمك هر بیر موسلمان كیشی و قادینین موقدس وظیفه لریندن بیریدیر " .

مشهور رصدخانا

 همین دؤورده گؤی جیسملری نین اؤیره نیلمه سی و بونونلا باغلی او دؤور اوچون موعاصیر حساب ائدیلن رصدخانالارین اینشا ائدیلمه سی ده اولوق بیگین ان سئویملی ایشیندن بیرینه چئوریلمیشدی. اولوق بیگین تشببوثو و رهبرلیگی ایله 1428-جی ایلده او دؤورده تایی-برابری اولمایان اولوق بیگ رصدخاناسی نین اینشاسی باشا چاتدیریلدی. بو ایشده اونا مشهور آسترونوملار قازیزاده ار-رومی، ال-كاشی و ال-قوشچو یاردیم ائتمیشدیلر. بو رصدخانانین اینشاسیندا ماراغا رصدخاناسی تجروبه سیندن ایستیفاده ائدیلمیش و نتیجه ده اوندان دا مؤحتشم و موكممل بیر رصدخانا تیكیلمیشدی. بو رصدخانا اولوق بیگه ایسلام دونیاسیندا و آسترونومییا علمی ساحه سینده یئنی بیر شؤهرت گتیردی.  رصدخانا اولدوزلاری تدقیق ائتمك و گؤی جیسملرینی اؤیرنمك اوچون موكممل جیهازلارلا تجهیز اولونموشدو. بو مقصدله اورایا دؤورونون مشهور آسترونوملاری جلب ائدیلمیشدیلر. بو دا سمرقندین دونیادا گؤی جیسملرینی اؤیرنن علم مركزینه چئوریلمه سی دئمك ایدی. رصدخانادا چالیشان عالیملرین آپاردیغی تدیقیقاتلار نتیجه سینده 1437-جی ایلده گؤی جیسیملری نین، اولدوزلارین كاتالوقو، قورقان-زیج ترتیب ائدیلمیشدی. كاتالوقدا 1018 اولدوز تصویر ائدیلمیش و اونلارین هر بیری نین اؤزونه مخصوص خوصوصیتلری وئریلمیشدی. رصدخانادا آپاریلان تدقیقاتلار نتیجه سینده  همچنین اولدوز ایلی نین مودتی 365 گون موعین ائدیلمیش و بو ایشده جوزئی سهوه یول وئریلمیشدی.

 همین دؤورده علم و گؤی جیسیملری نین اؤیره نیلمه سی ایله مونتظم مشغول اولماسینا باخمایاراق، اولوق بیگ اؤلكه نین ایداره ائدیلمه سینه ده واخت آییرا بیلمیشدی. او، 1428-جی ایلده اؤلكه ده پول ایصلاحاتی حیاتا كئچیرمیش و بونونلا دا قیسا مودتده ایقتیصادی ساحه ده بؤیوك سیچراییشا نایل اولموشدو. بونونلا بئله، یوخاریدا دا قئید ائتدیگیمیز كیمی، اولوق بیگین حددیندن آرتیق علمله مشغول اولماسی و  باباسی نین ایشغالچیلیق سییاستینی داوام ائتدیرمه مه سی اطرافینداكیلار طرفیندن اونون ضعیف خاراكتئرلی دؤولت خادیمی كیمی قییمتلندیریلمه سینه سبب اولموشدو. بو عامیل تاخت-تاج واریثلری آراسیندا حاكیمیت ایشتاهاسینی داها دا آرتیرمیش، حتّی عاییله ده اوغلو طرفیندن بئله اونون دئوریلمه سی پلانی حاضیرلانمیشدی. دوشمنلری نین تاخت-تاج ایدیعاسینا سون قویماق مقصدی ایله اولوق بیگ خوراسانا حربی یوروش ائتدی. لاكین بو یوروش اونون اوچون اوغورسوز نتیجه لندی و دؤیوشده اولوق بیگ آغیر مغلوبیته دوچار اولدو.

  سارای عیانلارینی ان چوخ اولوق بگین علمله، خوصوصیله ده اولدوزلارین اؤیره نیلمه سی ایله مشغول اولماسی و بو موستویده ده اونون گویا ایسلام دینینه قارشی چیخماسی ناراحات ائدیردی.       

      بو مغلوبیت سارای داخیلینده اولوق بیگین علئیهینه اولان قوووه لرین داها دا سیخ بیرلشمه سینه و اونا قارشی یئنی بیر جبهه  آچماسینا سبب اولدو. بو بؤیوك علم فدایسی نین دوشمنلری اولوق بیگین بؤیوك اوغلو عبدول لطیفی اؤز طرفلرینه چكه و اونو آتاسی نین علئیهینه قالدیرا بیلدیلر. سارای عیانلارینی ان چوخ اولوق بیگین علمله، خوصوصیله ده اولدوزلارین اؤیره نیلمه سی ایله مشغول اولماسی و بو موستویده ده اونون گویا ایسلام دینینه قارشی چیخماسی ناراحات ائدیردی. عبدول لطیفی ده آتاسینا قارشی اونون گویا ایسلام دینی نین علئیهینه اولماسی آدی آلتیندا قالدیرمیشدیلار. ایسلام دینینی قوروماق قرارینا گلن عبدول لطیف آتاسینا قارشی عوصیان قالدیرماق و اونو تاخت-تاجدان سالماق قرارینا گلمیشدی. لاكین او دؤورده هله باباسی شاهروخ هئراتدا حاكیمیتده ایدی و او، اولوق بیگی مودافیعه  ائده جگی حالدا، عبدول لطیف مغلوب اولاجاقدی. اونا گؤره ده بیر مودت عوصیان پلانینی تاخیره سالمالی اولدو.

 1447-جی ایلده شاهروخ وفات ائتدی و بوندان سونرا هئراتدا دا اونون واریثلری آراسیندا حاكیمیت داواسی باشلادی. بوندان ایستیفاده ائدن عبدول لطیف 1449-جو ایلین پایینیزدا اولوق بیگه قارشی عوصیان قالدیردی. ایلك دؤیوشدجه عبدول لطیف آتاسی نین اوردوسونو دارماداغین ائتدی. اونون قیسا مودتده سمرقنده داخیل اولاجاغی و اورانی اله كئچیره جگی گؤزله نیلیردی. بونو گؤرن اولوق بیگین اطرافینداكیلار اونا ماوارو النهری ترك ائده رك هئراتا و یا هیندیستانا گئتمگی تكلیف ائتدیلر. آنجاق اولوق بیگ اوغلونون اونا ال قالدیرا، آتا قاتیلی اولا بیله جگینه اینانمیردی. چونكی او، اولدوقجا اینسانپرور، شاعیر طبیعتلی حساس و كؤورك شخصیت ایدی،  اؤولادلارینی چوخ سئویردی و اونلاردان اؤزونه قارشی پیسلیك گله بیله جگینی عاغلینا بئله گتیرمك ایسته میردی. اونا گؤره ده اؤلكه نی ترك ائتمك باره ده اطرافینداكیلارین تكلیفینی قبول ائتمیه رك كؤنوللو شكیلده اوغلونا تسلیم اولدو. او، رسمی شكیلده تاخت-تاجدان ال چكدیگینی و بوندان سونرا دا عؤمرونون قالان حیصه سینی رصدخانادا اولدوزلارین اؤیره نیلمه سینه حصر ائده جگینی بیان ائتدی. اولجه، عبدول لطیف آتاسی نین ایستگینی قبول ائتدی و اونو راحات بوراخماق قرارینا گلدی. لاكین سارای عیانلاری اولوق بیگی ساكیت بوراخماق و اونون رصدخانادا علمله مشغول اولماسینی دا ایسته میردیلر. اونلار عبدول لطیفه آتاسی نین گئج-تئز اونا و گویا ایسلام دینینه قارشی چیخاجاغی باره ده خبردارلیق ائتدیلر. سارایین روحانی لیدئرلری ایسه اؤز آرالاریندا اولوق بیگین اؤلومونه فیتوا وئرمیشدیلر. عبدول لطیف بوندان خبرسیز ایدی. آنجاق او آرتیق آتاسی نین ساغ قالماسینی آرزولامیردی. عئینی زاماندا اؤز الینی ده آتاسی نین قانینا باتیرماق و تاریخده آتا قاتیلی كیمی قالماق ایسته میردی. بونو گؤرن سارای عیانلاری عبدول لطیفه آتاسینی حججه گؤندرمگی و یولدا اله آلینمیش موزدلو قاتیل واسیطه سی ایله اونو اؤلدورتمگی تكلیف ائتدیلر. بو تكلیف عبدول لطیفین عاغلینا باتدی. اونا گؤره ده او، آتاسینا حججه گئتمگی مصلحت گؤردو و هر شئیدن خبرسیز اولان اولوق بیگ اوغلونون مصلحتینی قبول ائتدی.  بعضی معلوماتلارا گؤره، اولوق بیگ سارای عیانلاری نین اوغلو ایله بیرلشه رك اونو اؤلدوره جكلرینی اؤنجه دن بیلمیشدی، آنجاق بونا باخمایاراق، هئچ بیر تدبیر گؤرمه میش و اؤزونو طالئعی نین حؤكمونه بوراخمیشدی.  بعضی معلوماتلارا گؤره ایسه، آتاسی نین اؤلدورولمه سی ایله باغلی روحانیلرین چیخاردیغی فیتوادا عبدول لطیفین اؤزو ده ایشتیراك ائتمیشدی. بو فیتوایا سارای روحانیلریندن یالنیز میسكین سوی آدلی بیر نفر ایمضا آتمامیشدی. اؤلوم اولوق بیگی حججه گئدن یولدا یاخالادی و او، موقدس یئره گئدیب چیخا بیلمه دی. حججه یولا دوشندن آز سونرا 1449-جو ایل اوكتیابر آیی نین 27-ده سارای عیانلاری نین تاپشیریغی ایله توركلرین تانینمیش سولدوز سویوندان اولان عباس آدلی بیر نفر سمرقنددن  بیر آز آرالیدا اولان قیشلاقدا اولوق بیگی خاینجه سینه اؤلدوردو. او اؤزونو تمیزه چیخارماق اوچون واختیله گویا آتاسی نین اولوق بیگ طرفیندن اؤلدورولدویونو بیلدیردی و بونونلا دا اوندان قیصاص آلدیغینی سؤیله دی. آما اونون سارای عیانلاری نین و عبدول لطیفین گؤستریشی ایله اؤلدورولدویو باره ده اهالی آراسیندا صؤحبتلر دولاشیردی. عبدول لطیف آتاسی نین اؤلدورولمه سیندن سونرا تشویشه دوشموشدو. او تئزلیكله اؤزونو ده بئله اؤلومون گؤزله یه بیله جگیندن ناراحات ایدی. اونا گؤره ده تاخت-تاج اوغروندا اؤزونه رقیب حساب ائتدیگی كیچیك قارداشینی دا آرادان گؤتورتدو. آنجاق قارداشی نین اؤلومو گئجه سی یوخودا اؤزونون كسیلمیش باشینی سینی ده گؤردو. درحال یوخودان آییلدی و سارای عالیملریندن و مونججیملردن اؤزونو هانسی طالئعین گؤزله دیگینی سوروشدو. اونلار ایسه سوسوردولار. روایته گؤره، بوندان عصبی لشن عبدول لطیف نیظامی نین اثرلرینی اوخوماغا باشلاییر و اورادان بو سطیرلری تاپیر:  " آتاسی نین اؤلومونه فیتوا وئرنلر حاكیمیته گلسه لر ده، تاخت-تاجدا آلتی آیدان چوخ قالا بیلمیرلر " . حقیقتن ده، اولوق بیگین اؤلدورولمه سیندن 6 آی سونرا، 1450-جی ایل، مای آیی نین 8-ده سارای داخیلینده حاكیمیت اوغروندا موباریزه آپاران بیر قروپ سوی-قصدچی عبدول لطیفی اؤلدوردو.  اولوق بیگین اؤلدورولمه سیندن سونرا اونون یاخین دوستو آسترونوم علی قوشچو عبدول لطیفین اوندان دا اینتیقام آلاجاغیندان احتیاط ائده رك، اولدوز جدولینی، همچنین دوستونون یازدیغی اثرلرین بعضیلرینی گؤتوره رك حججه گئتمك آدی آلتیندا سمرقندی ترك ائتدی. او، ایستانبولا گلیر و بورادا دوستونون و موعلیمی نین اولدوزلارلا باغلی اثرلرینی چاپ ائتدیرمه یه باشلاییر. محض اونون سعی لری نتیجه سینده آوروپا اولوق بیگله یاخیندان تانیش اولور و اونون اولدوزلارین اؤیره نیلمه سینه حصر ائدیلن اثرلرینی موختلیف دیللره ترجومه ائدیرلر. بو اثرلر اولوق بیگه آوروپادا و دونیادا بؤیوك شؤهرت گتیریر. علی قوشچو 1470-جی ایلده ایستانبولدا آیا سوفییا مدرسه سینه پروفئسسور تعیین ائدیلیر. نئجه دئیرلر، اولوق بیگین توركوستاندا باشلاتدیغی بؤیوك علمی آسترونومیك تدقیقاتلاری او بورادا داوام ائتدیرمه یه باشلاییر.  تأسوفلر اولسون كی، اولوق بیگین اؤزوندن سونرا قویوب گئتدیگی رصدخانا سونرالار اهالی طرفیندن داغیدیلدی و اونون قالیقلارینی ایتیرمك  مقصدی ایله اوستونه تورپاق تؤكدولر. یالنیز خئیلی سونرالار 1908-جی ایلده آرخئولوق و. ل. ویاتكین، چوخ چتینلیكله ده اولسا، رصدخانانین یئرینی موعین ائده بیلدی. اونون رهبرلیگی آلتیندا آپاریلان اوزون موددتلی قازینتیلار سوندا اؤز بهره سینی وئردی، رصدخانانین قالیقلاری آشكار ائدیلدی. سسری دؤورونده بو رصدخانا برپا ائدیلدی و موزه یه چئوریلدی.

 قارشیسیندا آوروپا باش اَیدی

  اولوق بیگین اثرلری ایله تانیشلیق آوروپادا آسترونومییا علمی نین اینكیشافینا یئنی بیر تكان وئردی. اونون آوروپادا گؤركملی بیر آسترونوم كیمی تانینماسینی 1648-جی ایلده مشهور آسترونوم یان هئوئل طرفیندن نشر ائدیلن  " گؤی اولدوزلاری نین كاتالوقو "  آدلی اثر بیر داها ثوبوت ائدیر. آدی چكیلن كاتالوقدا دونیانین مشهور آسترونوملاری نین رسملری تصویر ائدیلمیش قراوورا وار. همین مشهور آسترونوملار آراسیندا اولوق بیگ ده وار.  اولوق بیگین آسترونوم كیمی الده ائتدیگی اوغورلار آوروپادا اونا بؤیوك شؤهرت قازاندیردی. 1830-جو ایلده اونون آدی نین ابدی لشدیریلمه سی قرارا آلیندی. بؤیوك آلمان آسترونومو، اولوق بیگی اؤزونه اوستاد حساب ائدن ایوهانن هئنریخ فون مئدلئر آیدا كشف ائتدیگی كراتئری اولوق بیگین آدی ایله آدلاندیردی. اولوق بیگین اثرلری دفعه لرله آوروپادا نشر اولونوب و ایندی نین اؤزونده بئله، آوروپا آسترونوملاری اونو حؤرمتله یاد ائتمكده دیرلر.

  اولوق بیگ ایرثی یاشاماقدا داوام ائدیر

 اولوق بیگ یالنیز بؤیوك آسترونوم دئییل، هم ده ماهیر ریاضیییاتچی ایدی. او، بو گونوموزده بئله، درسلیك كیمی ایستیفاده ائدیلن تریقونومئتریك اثرلرین مؤلیفیدیر. چونكی آسترونومییا ایله تریقونومئترییا اكیز قارداشلارا بنزه ییر. محض ریاضی حسابلامالار یولو ایله اولدوزلارین حركت ترایئكتورییاسینی تدقیق ائتمك و اؤیرنمك مومكوندور.  اولوق بیگین دیگر خیدمتی چوخ سایلی كیتابخانالار اینشا ائتدیرمه سی ایله باغلی ایدی. او، بو كیتابخانالارا چیندن، هیندیستاندان، عربیستاندان و دیگر یئرلردن چوخلو سایدا علمی كیتابلار گتیرتمیش، اورادا ایشله مك اوچون ان مشهور عالیملری اؤلكه سینه دعوت ائتمیشدی. بو دا اونون ایداره ائتدیگی دؤولتین نینكی توركوستانین، هم ده دونیانین ان سیویل اینكیشاف ائتمیش علم مركزلریندن بیرینه چئوریلمه سینه گتیریب چیخارمیشدی. اونون طرفیندن اساسی قویولان سمرقند مسجیدی او دؤورده مشهور علم مركزینه چئوریلمیشدی و آسییانین هر یئریندن اورایا تحصیل آلماغا گلیردیلر. بو تحصیل اوجاغینا رهبرلیگی ایسه اولوق بیگ بورسادان دعوت ائتدیگی مشهور شئیخ و عالیم بورسالی كادیزاده رومییه تاپشیرمیشدی. 

    یئری گلمیشكن، اونو دا دئیك كی، اولوق بیگین ساراییندا چالیشانلار ایچریسینده آنادولونون موختلیف یئرلریندن، او جومله دن ایستانبولدان چوخلو سایدا علم آداملاری، معمارلار، اینجه صنعت نوماینده لری واردی. یعنی اولوق بیگ توركوستاندا یاشاسا دا، اونون بوتون فعالیتی آنادولو و دیگر تورك ائللری ایله سیخ باغلی ایدی. تصادوفی دئییل كی، اونون اؤلوموندن سونرا سارایداكی علم آداملاری آنادولویا گله رك بورادا عوثمانلی نین علمی اینكیشافینا اؤز تؤهفه لرینی وئردیلر.  اولوق بیگ بو گون تورك-ایسلام دونیاسی نین، ائلجه ده بوتون دونیانین ان مشهور آسترونومو،

علم و دؤولت خادیمی كیمی قالماقدا داوام ائدیر

 دوغما وطنی اؤزبكیستاندا اونون آدی ابدی لشدیریلیب و هر ایل دوغوم و اؤلوم گونو خوصوصی مراسیملرله قئید ائدیلیر.

كؤچورن: عباس ائلچین

قایناق: زامان آز