+0 بگندیم
حاق آشیغی
حاقی و عدالتی تبلیغ ائدن عورفان صاحیبی، صوفی شاعیر آشیق آلی نین یارادیجیلیغی ایله آشیق شئعیری نین یئنی عؤمرو، یئنی دؤورو باشلاندی.
1801-جی ایلده گؤیچه ماحالی نین قیزیل ونگ كندینده یوخسول بیر عاییلهده دونیایا گلن آشیق آلی 19. عصر گؤیچه آشیق موحیطی نین ان اونلو صنعتكارلاریندان بیری اولدو.
جامالین شؤوقوندن دیلیم اولدو تنگ،
چایدا بالیق اولار، دریادا نهنگ،
ماحالیم گؤیچه دی، كندیم قیزیل ونگ،
آشیق آلی بیردیر، بیره-بیر گرك.
اوغلونون درراكه لی و حسساس بیر اوشاق اولدوغونو ائركن یاشلاریندان حیسس ائدن آشیق آلی نین آتاسی میرزه كیشی اونو اوخوتماق قرارینا گلیر. آلی موللاخانادا تحصیل آلسا دا، ایچینده اولدوغو آشیق موحیطی اونو داها چوخ چكیر.
آلی نین گؤزل و ملاحتلی سسیندن خبر توتان آتاسی اوغلونو گؤیچه نین كركیباش كندینده یاشایان آغ آشیغا شّییردلیگه وئریر.
ایلك گونلردن شییردی نین فیطری ایستعدادا مالیك اولدوغونو دویان آغ آشیق آز مودتده بوتون ساز هاوالارینی آلییا اؤیره دیر.
دئییلنلره گؤره، آشیق آلی بویو ایكی مئتردن اوجا، ائنلی كورك، ساریشین، قومرال گؤزلو بیر آدام اولموشدور. ملاحتلی سسی، اولدوقجا شیرین لفظی، داستان سؤیله مك قابیلیتی اونو اینسانلارا سئودیرمیش، دؤورونون نادیر شخصیتلریندن بیری كیمی آد-سان قازاندیرمیشدیر. آشیق آلی نین سسی-سوراغی تئزلیكله گؤیچه نین حودودلارینی آشیر. اونون حیاتی و آشیقلیق فعالیتی ایله باغلی معلومات وئرن قایناقلاردان بیری " آشیق آلی نین توركییه سفری " داستانیدیر. آلی نین داستانداكی آشیق اوبرازی حاق آشیغیدیر. كلاسسیك محبت داستانی تیپی ایله " آشیق روایتی " آراسیندا اورتا مؤوقئعده دایانان بو داستان آشیق حاقیندا یادداشلاردا ساخلانیلان بیلگیلرله زنگیندیر.
داستاندا آشیق آلی نین گؤیچه ماحالی نین چامیرلی كندینده نیفتالی آدلی وارلی بیر كیشی نین بستی آدلی قیزینی سئودیگیندن بحث ائدیلیر. باشلیغی وئره بیلمه ین آلی ناخچیوانا، توركییه یه سفر ائدیب بو دییارلاردا آشیقلیق ائدیر. سئوگیلیسینه ایكی ایله گله جگینی دئسه ده، همین مودتده آشیق آلی وطنه دؤنه بیلمیر. قوربتده هم یئرلیلریندن بیرینه راست گلن آشیق " دئیینن " ردیفلی قوشماسینی یازیب گؤندریر:
قاصید، گئدر اولسان بیزیم ائللره،
بو نامه نی او جانانا دئیینن.
قوهوم-قارداش، دوست-موصاحیب اولانلار،
گؤز دیكمه سین باشقا یانا دئیینن.
قیزین آتا-آناسی اونو زورلا باشقاسینا اره وئرمك ایستسه لر ده، آشیق آلی دوغما وطنینه سئوگیلیسی نین تویونون باشلاندیغی گون گلیب چاتیر و داستان خوشبخت سونلوقلا بیتیر.
" آشیق آلی و اسمر خانیم " داستانی ایسه " آشیق آلی نین توركییه سفری " داستانی نین واریانتیدیر.
آشیق آلی گؤزل شاعیر اولماقلا یاناشی، هم ده ساز هاوالاری نین میثیل سیز یارادیجیسی كیمی تاریخه دوشوب. " گؤیچه شریلی " ، " گؤیچه گولو " ، " آغیر شریلی " ، " گؤیچه قایتاغی " ، " قهرمانی " ، " ائل بایاتیسی " ( " كؤچ بایاتی " )، " گیله نار " ساز هاوالاری نین آشیق آلی طرفیندن یارادیلدیغی هئچ كیمه سیرر دئییل.
اونون عظمتلی و مؤحتشم پوئتیك دوهاسی اینسان گؤزللیگینی، هارمونییا و آهنگدارلیغی موكممل صنعت نومونه سی كیمی تقدیم ائتمه یه ایمكان یارادیر.
سوسنلی، سونبوللو، تر بنؤوشه لی،
یایلاق، بیزیم یایلاقلارا بنزرسن.
ایچن اؤلمز سنین كؤوثر سویوندان،
بولاق، بیزیم بولاقلارا بنزرسن.
آشیق آلی یارادیجیلیغیندا صمیمی اینسان حیسسلرینی یوكسك صنعتكارلیقلا قلمه آلیر:
ایستكلی سئوگیلیم، گلدیك اوز-اوزه،
الیمی الینه آل گوله-گوله.
چوخ گزدیم دونیانی، سئچه بیلمه دیم
سنین تك گؤزلدن، آل گوله-گوله.
آشیق آلی نین اؤز دست-خطی ایله یازدیغی اوچ كیتاب الیازماسی شئعیرلری و اوستادی آغ آشیقدان یازدیغی بیر كیتاب الیازماسی 1938-جی ایله دك كلبجرده " دیلسوز و خزانگول " داستانی نین مؤلیفی آشیق نبی نین شخصی آرخیوینده ساخلانسا دا، تأسوف كی، بو نادیر نوسخه همین ایل آنلاشیلمازلیق اوزوندن یاندیریلمیشدیر.
آشیق آلی نین 20-دن چوخ شّییردی اولدوغو دا معلومدور. آشیق علسگر، آشیق مئهدی، آشیق محمد، آشیق هوممت كیمی قودرتلی صنعتكارلار اوستادین الیندن سو ایچمیش، اؤزلری ده اوستادلیق سویییه سینه یوكسه لیب، اوستادلاری نین اوزونو آغ ائتمیشلر.
بو گون بیر حیكمت گؤرموشم
عالمه ایمان وئریر،
یئدیگی تكرار یئییلیر،
هامیسینی تامام وئریر.
اؤزو عالمی دویورور،
ناله چكیر، آجام من،
اونون نه كی یئمگی وار،
جمعینی اینسان وئریر.
آشیق آلی بؤیوك تجنیس اوستاسی اولدوغوندان ائل آراسیندا اونو " تجنیس آلی " ، " لوغمان آلی " ، " دده آلی " ، " شیخ آلی " دا دئیه چاغیرارمیشلار. آشیغین ادبی ایرثی بوتؤولوكده بیزه گلیب چاتماسا دا، الده اولان قوشما، تجنیس، تصنیف، بایاتی، گرایلی، اوستادنامه، دئییشمه لرین هر بیری اصیل صنعت نومونه سیدیر:
هاوالانما، دلی كؤنول،
زورونان ایشین ندی؟
منصور تكی حلبده
دارینان ایشین ندی؟
توت اوروجون، قیل نامازین،
شوكور ائت آللاهینا،
یوخسولسان، آلچاقدان یئری،
وارنان ایشین ندی؟
دئییلنلره گؤره، آشیق آلی عؤمرونون آخیرلاریندا دونیا ایشیغینا حسرت قالمیش، اؤز ایشیقلی سؤز دونیاسیندان دونیایا بویلانمیشدیر.
چكمه خجالتی، اونوتما عاری،
ساخلا بو سینه ده عار، آشیق آلی.
بیر زامان آقیلدیم، باشدا اَیلشن
ایندی ده آیاقدا كور آشیق آلی.
1911-جی ایلده دونیاسینی دییشن صنعتكاردان گله جك نسیللره بؤیوك بیر ایرث میراث قالدی. آشیق آلی هم ده تاریخه آغ آشیغین شّییردی، آشیق علسگرین اوستادی كیمی دوشدو. بو اوچ صنعتكار - آغ آشیق، آشیق آلی، آشیق علسگر 19. عصر آشیق ادبیاتی نین اوچ گئدیشلی-گلیشلی، ابدی یولونا چئوریلدی.
ترانه واحید
قایناق : مدنیت آز
كؤچورن : ع.ائلچین
