+0 بگندیم
قار یاناندا
(خوجالی حیکایه‌سی)
ائرمنیلر غفیلدن چیخدی هاردانسا. هئچ بیر آددیم آتماغا دا ماجاللاری اولمادی. بیر سورو ساققاللی آدامین دؤوره‌سینده چاشقینلیقلا نه ائد‌هجکلرینی بیلمه‌دن قورخودان بیر-بیرلرینه قیسیلدیلار. اونا هیجانلانماق اولمازدی. آنادان‌گلمه اورک خسته‌سیدی. آتاسی ایلده ایکی دفعه باکی‌یا، حکیمه آپاراردی. موعالیجه موعالیجه آردینجا هئچ بیتمزدی. لاپ بئزمیشدی موعالیجه‌لردن. بیر طرفدن ده آناسی اسیردی اوستونده. هر آن گؤزو اوندایدی،
- بئله گئیین
- کؤینگینی تئز دییش
- تئز بونو یئ
- بونو ایچ - وایی! درما‌نی‌نین واختی اؤتر
- وایی! بونا باخما، اونا باخما.. نه اورکدن سئوینمک اولمازدی، نه اورکدن کدرله‌نمک. نئجه خسته‌یدیسه سئوینمکله کدرین آراسینداکی بوشلوقدا یاشامالی‌ایدی. اگر یاشاییردیسا.
اون بئش یاشیندایدی، اما ۸-۹ یاشیندا اوشاغا بنزه‌ییردی. هئچ بؤیومگی یوخویدو، ها یئسه ده عمله گلمیردی. اؤزو ده بیلیردی کی، آتاسی اونون فیکرینی چوخ ائله‌ییر، دردینی چوخ چکیر، دی گل بوروزه وئرمیر، ائله اوغلویلا ظارافاتلاشیر، یالاندان گولور، اؤزونو شن گؤسترمه‌یه چالیشیردی.
***
ایندی بو قورخونج آداملارین احاطه‌سینده گؤزلری آتاسینین گؤزونه ساتاشدی. آتاسینین گؤزلری سانکی هیجانلانما، دئییردی. اما بئینی اوغولداییر، اوغولداییر، بو اوغولتولار اونو قارانلیق بیر قویونون دیبینه چکیردی. و غفیلدن او قارانلیق قویویا دودوشدو، اوزاقدان، لاپ اوزاقدان، گؤیون انگینلیکلریندن بیرجه آناسی‌نین چیغیرتیسینی ائشیتدی - عاااااصیففف، عاصیففف، عاصیف
سونرا...
سونرا هئچ نه ائشیتمه‌دی، دویمادی، گؤرمه‌دی. گؤزونو آچیب اؤزونو بئله تانیمیشدی، اوغولتولارلا. هر گون بئینینده اوغولتولار وارایدی. حکیملر باش آچا بیلمیردیلر بو اوغولتولاردان. بعضیسی ضعیف‌لیکدندی، بعضیسی قولاقلاریندا سویوقلاما وار، دئییردی، بعضی حکیملر ده ساده‌جه چیگینلرینی چکیردیلر... غریبه اوغولتویدو، هم اونو قارانلیق قویویا چکیب سالیردی، هم ده قویودان چیخاردیردی...
***
هاننان-هانا بئینی یئنه اوغولدادی، اوغولتولارلا برابر او قارانلیق قویونون دیبیندن اؤزونه قاییتماغا باشلادی. سانکی هارداسا بیر ایشیق وارییدی، سویوق ایشیق. هه، قار ایشیغییدی، دئیه‌سن. همین ایشیغی توتوب قویودان چیخدی.
قویودان چیخار چیخماز اؤزونو ائولری‌نین قارشیسیندا، قارین ایچینده گؤردو. ایلک عاغلیندان کئچن او اولدو کی، آناسی اونو بئله گؤرسه، اؤزونو اوستونه آتار، قوجاقلایار، باغرینا باسار، نفسیله ایسیدردی.
قار چوخ سویوق ایدی، یامان سویوق ایدی.
او قارانلیق قویو بوردان ایستیدی، دوشوندو. کاش او قویودا قالایدی، چیخمایایدی هئچ...
منظره آناسی‌نین باخماغا قویمادیغی، اما اونون هردن خلوتجه باخدیغی قورخولو فیلملرده‌کی کیمیدی.
آتاسینی ائولری‌نین قارشی‌سینداکی توت آغاجینا باغلامیشدیلار.
آناسی قارین ایچینده اوزانمیشدی. گیجگاهیندان قان آخیب قاردا بوغلانیردی. سینه‌سینده اوسته‌گل ایشاره‌سینه بنزه‌ین خطلردن قان سیزیردی، سیزیب قاردا جیغیر آچیردی. آناسی‌نین هر طرفیندن سیزقا-سیزقا آخان قان بیر یئرده جمعلشیب بؤیوک قان آرخینا چئوریلیردی.
***
دونموش گؤزلریله آناسیندان بیر آز آرالیدا بیر یئکه‌پر کیشی‌نین جایناغیندا چابالایان باجیسینی تاپدی. گؤزلری یئنیدن قارالدی.
بئینینده‌کی اوغولتو اونو یئنه او قارانلیق قویویا چکیردی. قارانلیغین ایچیندن باجیسی‌نین آغاپپاق اوزو قار دنه‌جیکلرینه دؤنوب آناسی‌نین هله ده آخماقدا اولان قا‌نی‌نین اوستونه یاغیردی، هردن ده اونون اوزونه-گؤزونه قونوردو. وار گوجونو توپلاییب باجیسینی سسله‌دی:
- خاتیشششش! خاتیش!
باجیسینی قامارلاییب قارین ایچینده اورا-بورا چیرپان کیشی تعجوبله اونا باخدی، باخدی و بیردن هیریلدادی
- آرا، عاصیفف، سن اؤلموشدون آخی. نه تئز دیریلدین؟
کیشی‌نین تانیش سیماسی، قویونون دیبیندن گلن سسی قولاقلاریندا گویولده‌دی.
- لئوون عمی، خاتیش بالاجادی ائ‌ئ...
کیشی یئنه ده هیریلدادی. ائله پیس هیریلدادی کی، سانکی قودوز بیر ایت میریلداییردی
- خاتیش اولدو، منیم آروادیم.
***
باجیسی‌نین جمعی ۱۱ یاشی وارییدی...
جمعی ۱۱ یاشی وارییدی.
و باجیسی قارین ایچینده قا‌نینا بلنمیش حالدا اورا-بورا قیوریلیردی.
لئوون، همین او لئوون اونلارا گلیب-گئدن آدامییدی. اوزون ایللریدی، آری یئشیکلرینی اونلارین حیطینه گتیریب قویور، بیر مودت سونرا ییغیب آپاریردی. دئییردی، سیزین حیط‌ده آریلار داها چوخ بال وئریر. هر دفعه ده آتاسینا تسکین‌لیک وئریردی کی، چوخ فیکیر ائله‌مه، عاصیف یاخشی اولاجاق. ایندی همین او لئوون باجیسینی تپیگی‌نین اوجویلا باشقا بیر ائرمنی‌یه ساری ایتله‌ییب، آتاسینا طرف گئتدی. آتاسینین قارشیسیندا دوروب یئنه ده هیریلدادی:
- آرا، ساوالان، گؤردون، دؤوران نئجه دؤنور، گؤردون ائرمنی قودرتینی، ائرمنی گوجونو؟ نه خسته اوغلونا، نه او قیز اوشاغینا کؤمک ائده بیلدین. آرا، دیشیم باغیرساغیمی کسیردی، هر دفعه گلیب سیزی ماشینلی، ائولی-ائشیکلی گؤر‌نده. بیر تسلّیم اویویدو کی، اوغلون خسته‌دی. هم ده حکیملر اون بئش یاشدان سونرا یاشامایاجاغینی دئمیشدیلر. سن بونو منه او واخت آغلایاراق دانیشدین، من ائله سئویندیم، ائله سئویندیم...
***
آتاسی چیرپینیردی، خیریلداییردی، گؤزلری حدقه‌سیندن چیخیردی، اما آغزی باغلانمیشدی دئیه، سسی ایچینده بوغولوردو.
غفیلدن لئوون آناسی‌نین ساچلاریندان توتوب سورویه-سورویه آتاسینین آیاقلاری آلتینا آتدی. آناسی‌نین چیلپاق بد‌نی جیریق-جیریق ایدی. اما آچیق گؤزلری، آچیق گؤزلری دانیشیردی. بلکه ده بیرجه او ائشیدیردی آناسی‌نین گؤزلرینی. آناسی‌نین گؤزلری هیجانلانما، دئییردی، آناسی‌نین گؤزلری بیر ده خاتیش دئییردی.
خاتیش اوردا ساققالی ائرمنیلرین آیاغی آلتیندا طاقت‌سیز، یاری‌اؤلو، یاری‌دیری فوتبول توپونا دؤنمودوشدو. او اورا آتیردی، بو بورا آتیردی.
ایری‌بورون ائرمنی ده نسه سؤیه-سؤیه بیر گؤزونو اوووشدوروردو. باجیسی چابالایاندا بارماغی اونون گؤزونه گیرمیشدی.
بیردن لئوون باجیسینی قوجاغینا آلیب ایکینجی مرتبه‌یه قالدیردی. ائولری‌نین ائیوا‌نیندا دوروب وار گوجویله خاتیشی هاوایا آتدی. اوردا اولان ساققالی ائرمنیلرین هامیسی آوتوماتلارینی باجیسی‌نین بد‌‌نینه بوشالتدی و باجیسی‌نین دئشیک-دئشیک اولموش بد‌نی دوز اونون قارشیسینا دوشدو.
گؤزونو اووودوشدوران ائرمنی گوله-گوله یاخینلاشیب، سلاحی‌نین اوجونداکی سونگونو وار گوجویله باجیسی‌نین گؤزونه باسدی و باجیسی‌نین گؤزو پیرتلاییب هاراسا اوچدو، اوچدو...
ائله بو واخت بایقوش اولادی...
اونلارین بایقوشویدو. هر گئجه اولایاردی. اما بیر زیان‌لیغی دَیمه‌میشدی اونلارا.
لئوون بیر آنلیق سکسندی، سونرا همین ائرمنی‌یه اؤز دیللرینده نسه دئدی. او دا هاراسا قاچدی و بیر نئچه دقیقه‌دن سونرا الینده‌کی کانیسترله گئری قاییتدی.
***
بنزینی آتاسینین باشیندان تؤکنده، بیر آنلیق عاغلی اوستونه گلدی. آغاجا باخدی، آغاج لوپا-لوپا قارییدی. عاغلیندان کئچدی کی، اود وورسالار دا آغاج یانماز. آغاج قاردی. هر یان قاردی، سویوقدو. بو قاردا بو قارلی آغاج دا یانارمی؟
***
آتاسینین گؤزو اوندایدی، اونون گؤزو هئچ بیلمیردی هاردایدی...
بلکه ائله چیخیب گؤیه اوچان گؤز اونونکویدو...
و بوتون بونلارا گؤیدن باخیردی...
بودور، آتاسی آلوولاندی، آلووون دیللری گؤیه قالخدی. آغاج آتاسی قاریشیق، قار قاریشیق یاندی، یاندی...
سونرا آناسی یاندی، سونرا دا خاتیش، خاطیره. آه‌ه‌ه‌ه...
***
لئوون آتاسینین آلوووندا اللرینی قیزدیریردی.
لئوون هردن اونا باخیب گولومسه‌ییردی.
لئوون خاتیشین آلووونون اوستوندن او طرفه-بو طرفه آتدانیب «بؤیوک ائرمنیستا‌نین آغیرلیغی-اوغورلوغو بوردا قالسین» - دئییردی
***
- او خاتیشدی ائ، لئوون عمی، - دئمک ایسته‌ییردی، دوداقلاری آرالانمیردی.
اورگی دوداقلاریندا دؤیونوردو.
سانکی اورک دؤیونتولری دوداقلارینی دؤیوب الد‌ن سالمیشدی.
***
باجیسی‌نین لئوونلا آتاسینا چای آپارماغی یادینا دوشدو.
چوخ شئی یادینا دوشوردو، اما او قارانلیق قویو اونو کامینا چکمکدیدی. او قویونون قارانلیغیندان لئوونون خیریلتیلی سسی گلیردی،
- سویوقدو. عاصیف بالا، گل الینی آتا‌نین، باجی‌نین، آنا‌نین اوجاغیندا قیزدیر. اوشویرسن، سویوق اولار سنه. گل، یاخین گل.
لئوون اونون آیاقلاریندان توتوب آلوولارا یاخینلاشدیردی،
- دی بیر آز قیزین. اونسوز دا سنی اؤلدورن دئییلیک. آتان اؤزو منه دئییب، سن چوخ آغیر خسته‌سن. سنه هیجانلانماق اولماز. سنین ده اوزاغی بیر-ایکی ساعت عؤمرون قالار بو کینودان سونرا. اورگینده او سؤز، آوارییا ائله‌ییب، ساغ چیخماز بوردان.
***
دوغمالاری‌نین آلووو اوزونو، اللرینی قارسیردی. یانمیش آدام قوخولاری نفسینه تیخانیردی.
باشقا واخت اولسایدی آتاسینین، آناسی‌نین، باجیسی‌نین قوخولارینی آییرد ائدردی، اما ایندی هامی‌نین قوخوسو عئینی‌ایدی، یانان آداملارین بیر قوخوسو اولورموش، هئچ دئمه.
دوغمالاری‌نین یانیق قوخوسونو جیگرلرینه چکیردی، اورگینه چکیردی. یانیق قوخوسو گؤزلرینه دولوردو.
و قار دا یانیردی.
دونیا قارین یانیق قوخوسونا بورونوردو.
***
او یانیق قوخولاری اوغولتویلا بیرگه یئنه ده قویونون دیبینه چکدی اونو، یئنه ده قارانلیغا اوچدو، سانکی آیاغی‌نین آلتیندان یئر قاچدی و بوشلوغا ییخیلدی. گؤزلری آچیق قارانلیقدان ایلدیریم سورعتیله کئچیردی. او قارانلیغین ایچینده لئوونون سسی ده ایلدیریم سورعتیله قولاقلارینی دلدی:
- گبردی بو دا.
و...
قویو ائله قارانلیق ایدی کی..
ائله اوغولتولویدو کی...
ائله ایستی ایدی کی...
هر طرفده قار یانیردی.
هر طرفده قان یانیردی...
آناسی‌نین قانی یانیردی، آتاسینین سارغی‌نین آلتیندا بیر-بیرینه بیتیشمیش دوداقلاریندا قالان سؤزلری...
بیلیردی کی، او دوداقلار دا، هیجانلانما، دئییر.
***
عؤمور بلکه بیر آندی.
بلکه مین ایلدی.
بلکه ده میلیون ایل.
عؤمور بلکه ده هئچ بیتمیر.
بلکه ده اؤلوب-اؤلوب دیریلیر.
عؤمور بلکه ده بو اوغولتویدو ائله، بلکه ده بو قارانلیق قویو، بلکه ده بیرجه قیشییدی، بیرجه فئورالییدی، قار یانیغییدی، یانیق قوخوسویدو... بلکه ده خاتیشین گؤزلریدی...
بلکه ده...
***
بئینینده‌کی اوغولتو اوزاقلاشیردی...
سانکی کیمسه اونو قوجاغینا آلیب هاراسا آپاریردی.
سانکی کیمسه اونو آتاسینین توستوسوسدن، آناسی‌نین یانیق قوخوسوندان، خاتیشین تؤکولموش گؤزلرین‌دن قوپاریب اؤزونه قایتارماق ایسته‌ییردی.
- یوخ‌خ‌خ، گئتمیرم‌م‌م... - هئچ بیلمه‌دی دوداقلاری نئجه آرالاندی، سس دوداقلاری‌نین آراسیندان نئجه چیخدی. کیمسه اونو ائهمالاجا قارا اوزاتدی.
- سیزه دئدیم کی، اوغلان ساغدی، آز دا اولسا نفسی وار. سس تانیش گلدی، اما اوغولتو ایمکان وئرمیردی کی، سسی آییرد ائله‌سین. بیر ال قارلا اوزونو اوووشدوروردو.
- آ بالا، ائشیدیرسن منی؟ دوداقلاری یئنه کیلیدلندی، یئنه هوشو گئتدی. یئنه همین قارانلیق قویو و خاتیشین گؤزلری...
خاتیشین گؤزلری اولدوز کیمی گؤیه چکیلیردی و او دا خاتیشین گؤزلری‌نین ایشیغیندا اوچوردو.
- آ بالا!
-...لئوون عمی، خاتیش بالاجادی ائ‌ئ...
***
کیمسه هؤنکوروردو، کیمسه اونو باغرینا باسیب اوزوندن-آلنیندان اؤپوردو. آرادا دا هؤنکورتونون ایچیندن دئییردی.
- هه، قارداشیمین اوغلو عاصیفدی.
- آی الله! آی الله!
- بس قالانلار؟
- بس، بس...
- آیاغی‌نین آلتیندا اؤلوم، عاصیف، آچ گؤزلرینی، منم ائ، بختیار عمین..
***
- قارداش، هامینی قیریبلار اوردا، بو اوشاقدا قارین ایچینده هوشسوز قالیب. تاا قویوب گله بیلمه‌دیک. بیرتهر گلمیشیک، اما اوشاغی دا گتیره بیلدیک. ساغ قالان بویویدو ائله...
***
- عاصیف، منم ائی، بختیار عمین، قادان آلیم آچ گؤزلرینی!
غفیلدن گؤزلرینی آچدی، نئجه آچدی بیلمه‌دی. عمیسینین دیزلرینده، باشی عمیسینین اورگی‌نین اوستوندیدی. عمیسینین اورگی تئز-تئز ووروردو. بلکه ده قوش اولوب اوچوب گئده‌جکدی. گئده‌جکدی خاتیشین یا‌نینا.
خاتیش گؤیدیدی.
ائله آناسی دا، آتاسی دا گؤیلردیدی.
ائله هامی گؤیدیدی.
ائله اؤزو ده گؤیدیدی.
گؤیده‌کی اؤزونه باخماق ایسته‌دی.
***
- واللاه، اوشاق گؤزلرینی آچدی
- هه، اوشاق گؤزلرینی آچدی
یئربه‌یئردن سسلر سسلره قاریشدی، عمیسینین گؤز یاشلاری اوزونه دامجیلادی.
- عاصیف، قادان آلیم، آی عاصیف!
***
وار گوجونو توپلادی،
یوخ‌خ! هاردانسا اونا گوج گلیردی.
حیسس ائدیردی کی، بو سون گوجودو.
سون اوچوش.
سون هیجان.
سون.
یا دا سونون باشلانغیجی ایدی.
***
دوداقلارینی سون دفعه ترپتدی، سون دفعه اؤز سسینه قولاق آسدی:
- اوردا قار یانیردی.
- اوردا قان یانیردی.
یازان : ائسمیرا محی‌قیزی
کؤچورن: عباس ائلچین
