شاعیر، تنقیدچی، ادبیات شوناس، 1954-جو ایلدن یازیچیلار بیرلیگی نین عوضوو، فیلولوگییا علملری دوكتورو (1985)، آپاریجی علمی ایشچی (1969)، آذربایجانین امكدار اینجه صنعت خادیمی (1986)، م.ف.آخوندزاده آدینا ادبی موكافاتین لاورئاتی (1991)، آذربایجانین خالق شاعیری(1992)

1932-جی ایل اوكتیابرین 21-ده سالیان رایونونون پیراببه كندینده آنادان اولموشدور. سالیان شهرینده 2 نؤمره لی اورتا مكتبی بیتیردیكدن سونراADU-نون فیلولوگییا فاكولته سینیین ژورنالیستیكا شؤعبه سینده تحصیل آلمیشدیر (1949-1954). امك فعالیتینه  " آذربایجان قادینی "  ژورنالی رئداكسییاسیندا ادبی ایشچی كیمی باشلامیشدیر (1955-1957). موسكوادا م.قوركی آدینا ادبیات اینستیتوتو نزدینده كی  عالی ادبیات كورسلاری نین موداویمی اولموشدور (1957-1959)، سونرا APİ-ده باش موعلیم ایشله میشدیر (1959-1960). آذربایجان EA نیظامی آدینا ادبیات اینستیتوتوندا باش علمی ایشچی وظیفه سینده چالیشیردی (1969-جو ایلدن).  " گونای "  قزئتیینن باش رئداكتورو اولموشدور (1993-جو ایلدن). ایلك مطبوع شعری -  " كیتاب "  1948-جی ایلده  " آذربایجان پیونئری "  قزئتینده درج اولونموشدور. بو واختدان دؤوری مطبوعاتدا شعرلری، ادبی تنقیدی مقاله لری ایله مونتظم چیخیش ائتمیشدیر.  " بیلیك "  جمعیتی نین خطی ایله اؤلكه میزین شهر، كند و قصبه لرینده بدیعی ادبیاتین آكتوال پروبلئملرینه دایر موهازیره لر اوخوموش، آذربایجان و دونیا مدنیتینی تبلیغ ائتمیشدیر. دونیا پوئزییاسیندان ترجومه لرینی  " توران چلنگی "  (1992) كیتابیندا توپلو حالدا چاپ ائتدیرمیشدیر. آذربایجان یازیچیلاری دسته سی تركیبینده توركییه ده سفرده اولموش (1968)، اؤزبكیستاندا كئچیریلن آذربایجان ادبیاتی و اینجه صنعتی اون گونلوگونده ایشتیراك ائتمیشدیر (1980).  " بیلیك "  جمعیتی نین دیپلومو ایله تلطیف اولونموشدور (1983).  

  آذربایجانین آزادلیغی و موستقیللیگی اوغروندا موباریزه ده فعال ایشتیراك ائتمیش، 1990-جی ایلین یانواریندا حبس ائدیلیب موسكوادا لئفورتووو زیندانیندا 22 آی ساخلانمیش، ایجتیماعیتین و خلیل ریضا مودافیعه  كومیته سی نین طلبی ایله آزادلیغا بوراخیلمیشدیر.  

1994جو ایل اییونون 22-ده وفات ائتمیش، باكیدا فخری خیاباندا دفن اولونموشدور. 

   اودَر یوردو 

   باشیم،بئینیم توستوله نیر،وارلیغیمدا كدر،تلاش. 

  گؤزلریمده ایلدیریمدیر داملا-داملا آخان قان یاش. 

  من یئنیدن دوغولماسام،داشام،اینان،قوپ قورو داش. 

  طاقتیم اول،غئیرتیم اول،قوی دیرچه لیم یاواش-یاواش. 

  سنسن حسرت گؤزلریمین هم قاراسی،هم ده آغی. 

  قایتار منیم قودرتیمی،اودَر یوردو،اود تورپاغی! 

   

   

  واریم-یوخوم،جیسمیم-جانیم تبریزیمی ایتیرمیشم. 

  باغ-باغچامی،گولشه نیمی،نرگیزیمی ایتیرمیشم. 

  یئتیم قالان بیر دالغایام دنیزیمی ایتیرمیشم، 

  دوردانه می،یئگانه می،عزیزیمی ایتیرمیشم 

  ایتیرمیشم باشیم اوسته كهكشانی،چیلچیراغی 

  قایتار منیم چیراغیمی،اودر یوردو ،اود تورپاغی! 

    

  جوت قولومو چیینیمدنجه ووروب سالدی قاری دوشمن. 

  آرخاسیندا قوجا گورزه-قیزیل خاللی ساری دوشمن. 

  یوردومون دا ایچریسی یاری دوستدور،یاری دوشمن. 

  سیلیب حیات كیتابیندان تامام ناموس،آری دوشمن 

  كؤمگیم اول،آچا بیلیم دوردولاشیق بیر یوماغی، 

  قایتار منیم چیراغیمی،اودر یوردو اود تورپاغی! 

   

  الوان-الوان،خونچا-خونچا نئچه مزار،نئچه گولزار. 

  منه یاردیم ائده بیلمز نه گؤز یاشی،نه آه و زار. 

  قهرمانلار معبدیسن،ائی ابدی شانلی دییار. 

  قرنفیللر تونقالیندا یانار اودلار،سؤنر اودلار. 

  باشیمدا آغ تاجیم اولسون،ائنسین گؤیدن آغ بولودلار. 

  شیریم-شیریم پارچالاییم كثافتی،قارانلیغی، 

  قایتار منیم جورأتیمی،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  سول بؤیرونده نامیق یاتیر،ساغ الینده ائلشاد،آیدین. 

  اونلار جاندان كئچردیمی،سن اود ایچره یانماسایدین؟! 

  داش آلتیدان،خوجالیدان فریادینی عرضه یایدین. 

  ان غئیرتلی مردلرینی هارایلادین،حایان سایدین 

  آتیلدیلار جهننمه ایلك گنجلیگین باهار چاغی، 

  موسكوادان گلن تانكلار شیریملادی بو تورپاغی. 

   

  قوربان اولوم من اونلارین قانا باتمیش تئللرینه، 

  سیلاحسیز دا،توفنگسیز ده دوشمن بوغان اللرینه. 

  قوی دؤشه نیم،قوی اوز سورتوم سولموش مزار گوللرینه، 

  دوزولمه میش،یا دوزولموش مرمری نین دان یئرینه. 

  سو سپ یئتیم آنالارین كاباب اولموش دیللرینه، 

  سو سپ،آزجا دورولسون قوی او گؤزلرین قان چاناغی، 

  قودرتیم اول،جورأتیم اول،ائی قهرمان اود توپاغی! 

   

  من بیلیرم:دردلرینی یومروغوندا سیخاجاقسان. 

  سن بو دیبسیز جهننمدن چیخاجاقسان...اوزو آغسان. 

  نورلو داغسان...ظولمت داغی دئویره جك،ییخاجاقسان. 

  بوغازیندان یاپیشانی بوغمالیسان،بوغاجاقسان. 

  تبریزلری،علویلری سن یئنیدن دوغاجاقسان. 

  اؤز بطنیندن دوغاجاقسان ایستیقلالی،آزادلیغی. 

  قودرتیم اول،ائی اومیدیم،ائی قهرمان اود تورپاغی! 

   

  پلانئتین پایتاختی یوخ،باشدان-باشا پلانئتسن. 

  اون سككیز مین عالم سسلر،سن اؤزونسن،هارا گئتسن. 

  بشریت یوخا چیخار،ایتر-باتار بیر گون ایتسن 

  اوددا یانماز،سودا باتماز،عرضه سیغماز بیر ایگیدسن. 

  مین ایللرین آرخاسیندا اینسانلیغین گور مایاغی، 

  بیر ده آلیش،بیر ده پارلا،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  نه باغ آتا افسانه دیر،نه نیظامی،نه ده بابك. 

  گؤزلرینه نعیمی نین،نسیمی نین شكلینی چك. 

  حقیقتی دفن ائلمك ایسته ینلر گبره جك. 

  باغری یانمیش قاراباغیم بیر ده قالخیب گؤیره جك. 

  گؤیره جك چیچك-چیچك،لاله-لاله،لچك-لچك. 

  گؤزلریمین چئشمه سیله سوواریرام او نؤوراغی، 

  نؤوراغیمسان،بایراغیمسان،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  یوخ اؤلمه ییب،گؤمولمه ییب،داغ باشیندا داغدی مردلر 

  آل گونشین هاله سینده قاناد چارپیر...ساغدی مردلر. 

   " بوق "  كلمه سی دادا چاتسین،علویلیكده باغدی مردلر. 

  محو اولمادی،كایناتا شوعا-شوعا آخدی مردلر، 

  بو اینامدیر سرینله دن سینمده كی  چارپاز داغی، 

  یوكسل،داغیم،دایاغیمسان،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  باللی قایا...اریمگلدی...خاچیندربند...جیدیردوزو... 

  خزینمدیر یئرین آلتی،صاف آینامدیر گؤیون اوزو. 

  او چؤللرده تبریزیمین ال هنیری،آیاق ایزی... 

  قوی بوروسون قاراباغی گول سرگیسی،گول دنیزی. 

  آلاق دوشمن جایناغیندان سیرخاوندی،جانیاتاغی. 

  یاتاغیم یوخ،اوتاغیم یوخ،وارلیغیمسان، اود تورپاغی. 

   

  جیلیزلارین،یاوالارین مینی دیمز بیرجه مرده. 

  آغ جیگرلر توز دا دئییل قهرمانلار اولان یئرده. 

  یوكسلدیلر علویته دالغا-دالغا، پرده-پرده. 

  قوی  " سئگاه " ایم،  " جاهارگاه " ایم هاوالانسین بیر ده،بیر ده 

  دوشوندورسون...دوشونمه سه  سن اؤلموش بیل اینسانلیغی. 

  سازیم،تاریم،سئتاریمسان، اودر یوردو، اود تورپاغی! 

   

  اینسانلیغین واحید یولو- اینسانلیغا محبتدیر، 

  كیملر بونو آنلاماسا بیرجه توربا چوروك اتدیر. 

  ثروت،شؤهرت دوشگونلری دامار كسن كمفورصت دیر، 

  پارلامئنتی موندارلایان خیانتدیر، جینایتدیر. 

  كیرپیكلری دولاشدیران هیس، قوروم سای قورومساغی، 

  داغیت ظولمت بولودلاری، نور قایناغی، اود تورپاغی! 

   

   

  قودورغانلار دینج دورماسا،داشقین،توفان اولاسییام. 

  ییرتیجیلار دونیاسینی بورولغانا سالاسییام. 

  ناكام گئدن مردلریمین قیصاصینی آلاسییام، 

  اؤلسم بئله،بو عالمه من یئنیدن گله سییم، 

  آنالارین گؤزلریندن قانلی یاشی سیله سییم، 

  اینان منه ابدی سن ،ائی بشرین حاق بایراغی، 

  باتان،چیخان گونشیمسن،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  اوركلردن آلوو قالخیر.-جان داشالتی!...جان خوجالی! 

  پولئمیوتلار،توپلار جوشدو:-سوورول گؤیه،یان خوجالی! 

  داغین،داشین باشدان-باشا قان دنیزی،قان خوجالی! 

  او دهشتی،او وحشتی مین ایللرله آن،خوجالی! 

  شلاله لر قانا دؤندو،قان-یاش گؤردوم هر بولاغی. 

  بوینو بوكوك بنؤوشه نی كیملر قیردی،اود تورپاغی؟ 

   

  سونگولره كئچیردیلر یوز اوشاغی،مین قونداغی. 

  آغساققالی،آغبیرچگی،آی اوزلونو،گول دوداغی. 

  اود قاریشیق كوله دؤندو یون شالی نین هر ساچاغی، 

  اوچدو،قوندو بولودلارا ایگیدلرین چال پاپاغی. 

  اونوتمازسان او پاپاغی،اودر یودو،اود تورپاغی! 

   

  قارانلیقدا اوغرو كیمی یوردا گئجه گیردی اونلار، 

  اولدوزلاری گوللـه له ییب گؤیدن یئره سردی اونلار. 

  بئشیكلردن تر قؤنچه نی،ایلك نوباری دردی اونلار، 

  چوجوقلارا امزیك دئییل،اود لوله سی وئردی اونلار. 

  ایستی كوله دؤندردیلر بار اوستونده مین بوداغی، 

  اونوتمازسان او آلچاغی،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  اود پوسكورن قیزمیش تانكلار آیی،گونو باسدی،كئچدی. 

  قصرلری ویران قویوب بولودلاردان آسدی،كئچدی. 

  اؤیله بیلمه دمیر اوسته مورگه نه دی،پاسدی،كئچدی. 

  مورگه نه لر آرزو دولو اوركلری هدف سئچدی، 

  ظولمت نورو یارالادی،آلچاق اؤوجو،قارا آغی. 

  یاندیر سؤنن چیلچیراغی،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  دونموش تورپاق-قورو تاختا،قان سینمده لاختا-لاختا. 

  قارمی دولان گؤزلریمه،یا چووویان چووغون،شاختا؟ 

  كؤرپم می دیر سود آختاران،دؤش آختاران قارانلیقدا؟ 

  كیچیك،تونبول اللریله ایسینیرم من بو واختدا. 

  قان ایگینه قاچدی،گلدی...سئیر ائله آج یالقوزاغی. 

  قان امَری،سودامَری اونوتمازسان،اود تورپاغی! 

   

  گلینلرین آیاغینی جورابییلا باغلادیلار، 

  دوزوب خندك كنارینا دیز اوستونده ساخلادیلار. 

  ارنلرین تونج آلنینی آوتوماتلا داغلادیلار. 

  قاچانلاری مئشه لیده،جمیللی ده حاقلادیلار. 

  قانلی بیچاق قامارلادی جوت سیرغالی جوت قولاغی. 

  هانی زومرود بویونباغی،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  سن بشره بخش ائتمیسن سون تیكه نی،ایلك روزونو. 

  اؤز الینله یاندیرمیسان اؤزگه لرین اولدوزونو. 

  سؤیله،كیمدن اسیرگه دین چؤرگینی،یا دوزونو؟ 

  قوروموسان غربین،شرقین عزتینی،ناموسونو. 

  خانكندینه سیغیشمایان یاخشیلیغین بویموش سونو. 

  ایمدادیما چاتا بیلمز نه اوخشاما،نه بیر آغی. 

  مین یارامین ملهمی اول،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  بو موصیبت نه داخای،نه اوسوئنسیم،نه خاتیندی. 

  قورشونلانان زر قلملی دان اولدوزو سالاتیندی. 

  یهرلری قانا باتمیش قیراتیندی،دوراتیندی. 

  یاددا ساخلا:داشناك سنین ان رحمسیز جللادیندی. 

  بوغازیندا كمند اولدو كؤرپه لرین بلك باغی، 

  اوغرادین روس زاوالینا،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  یاددا ساخلا قوجا تاریخ من تورك اوغلو اولوتوركم. 

  اهریمنلر قارشیسیندا سانما چؤكم،بوینو بوكم. 

  بیرجه كیشی قالسام بئله،گومان ائتمه یالقیز،تكم. 

  من-دوننم،من-بوگونم،گله جگم،یئرم-گؤیم. 

  حضرت علی قیلینجی یام،اوددان گرك بیر قین گئیم. 

  كسیب كئچم خیانتی،جینایتی،آلچاقلیغی. 

  عشقیم،حوسنوم،جلالیمسان،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  آند ایچیرم تبریزیمین گونش بویدا مزارینا، 

  دونن سولان،بوگون بیر ده چیچكله ین گولزارینا. 

  آند ایچیرم ایلك گلینیم سئوینجیمین آه-زارینا، 

  گؤز یاشیندان خال-خال اولموش آلایانیق قوللارینا! 

  آند ایچیرم خوجالیمین قاپادیلمیش یوللارینا، 

  یارپاغیندا اینسان قانی...خینالانمیش كوللارینا: 

  داش گمیریب،قوم یئیه جك یوردوما گؤز دیكن یاغی، 

  اوجال،یوكسل،اودر یوردو،سن ائی حاقین آل بایراغی! 

   

  اهریمنلر یوواسینی دارماداغین ائده جكسن، 

  قالخیب صاباح آیا،مارسا،اولدوزلارا یئته جكسن. 

  آلتی میلیارد اینسانلیغام،قاری دوشمن،سنسه تكسن. 

  زهر ساچان بیر افعی سن،تور قوران بیر هؤرومچكسن، 

  تپیگیمین آلتینداجا گبره جك،اؤله جكسن. 

  تبرریكیم،توتیام بیل قاراداغی،قاراباغی. 

  یوكسل گونش مؤوقئعیینه،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  باشین اوسته كاروان یولو...كاروان دئییل،اودرواندیر. 

  شهیدلرین آل قانییلا قؤنچه-قؤنچه،آل-الواندیر. 

مالی بیلی بیرجه اوووج تورپاق،یوخسا آسیماندیر؟ 

  كهكشاندیر،هر اولدوزو شؤله وئرن قهرماندیر. 

  بو دونیادا قالان آنجاق یاراداندیر،یاشاداندیر. 

  سنین حؤكمون یاراتمیشدیر جاهان بویدا طمطراغی، 

  جاهان كیمی ابدیسن،اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  قولوم اوسته شیرین-شیرین یاتمیش ایدی...اویاندیمی؟ 

  -آتام!-دئییب اطرافینا گؤز یاشییلا بویلاندیمی؟ 

  دوققوز قاتلی عیمارتی سیلكله دی فریادیمی؟ 

  اؤپتوم تونبول آیاغیندان،اؤپتوم كیچیك یومروغومدان. 

  اووونمادی...كیمی اومدو،كیمین چكدی او،آدینی؟ 

  اونا نه جور جاواب وئریم بو دان اوزو،بو صوبح چاغی؟ 

  اؤزون اوووت او كؤرپه نی اودر یوردو،اود تورپاغی! 

   

  خلیل ریضا اولوتورك، 

  توركان،1 نیسان 1992 

  XƏLİL RZA ULUTÜRK

Şair, tənqidçi, ədəbiyyatşünas, 1954-cü ildən Yazıçılar Birliyinin üzvü, filologiya elmləri doktoru (1985), aparıcı elmi işçi (1969), Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi (1986), M.F.Axundzadə adına ədəbi mükafatın laureatı (1991), Azərbaycanın xalq şairi (1992). 1932-ci il oktyabrın 21-də Salyan rayonunun Pirəbbə kəndində anadan olmuşdur. Salyan şəhərində 2 nömrəli orta məktəbi bitirdikdən sonra ADU-nun filologiya fakültəsiniin jurnalistika şöbəsində təhsil almışdır (1949-1954). Əmək fəaliyyətinə "Azərbaycan qadını" curnalı redaksiyasında ədəbi işçi kimi başlamışdır (1955-1957). Moskvada M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutu nəzdindəki ali ədəbiyyat kurslarının müdavimi olmuşdur (1957-1959), sonra APİ-də baş müəllim işləmişdir (1959-1960). Azərbaycan EA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda baş elmi işçi vəzifəsində çalışırdı (1969-cu ildən). "Günay" qəzetiinn baş redaktoru olmuşdur (1993-cü ildən). İlk mətbu şeri - "Kitab" 1948-ci ildə "Azərbaycan pioneri" qəzetində dərc olunmuşdur. Bu vaxtdan dövri mətbuatda şerləri, ədəbi tənqidi məqalələri ilə müntəzəm çıxış etmişdir. "Bilik" cəmiyyətinin xətti ilə ölkəmizin şəhər, kənd və qəsəbələrində bədii ədəbiyyatın aktual problemlərinə dair mühazirələr oxumuş, Azərbaycan və dünya mədəniyyətini təbliğ etmişdir. Dünya poeziyasından tərcümələrini "Turan çələngi" (1992) kitabında toplu halda çap etdirmişdir. Azərbaycan yazıçıları dəstəsi tərkibində Türkiyədə səfərdə olmuş (1968), Özbəkistanda keçirilən Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti ongünlüyündə iştirak etmişdir (1980). "Bilik" cəmiyyətinin diplomu ilə təltif olunmuşdur (1983). 
Azərbaycanın azadlığı və müstəqilliyi uğrunda mübarizədə fəal iştirak etmiş, 1990-cı ilin yanvarında həbs edilib Moskvada Lefortovo zindanında 22 ay saxlanmış, ictimaiyyətin və Xəlil Rza müdafiə komitəsinin tələbi ilə azadlığa buraxılmışdır. 
 1994-cü il iyunun 22-də vəfat etmiş, Bakıda Fəxri xiyabanda dəfn olunmuşdur.

 

 ODƏR YURDU

Başım,beynim tüstülənir,varlığımda kədər,təlaş.
Gözlərimdə ildırımdır damla-damla axan qan yaş.
Mən yenidən doğulmasam,daşam,inan,qupquru daş.
Taqətim ol,qeyrətim ol,qoy dirçəlim yavaş-yavaş.
Sənsən həsrət gözlərimin həm qarası,həm də ağı.
Qaytar mənim qüdrətimi,Odər yurdu,Od torpağı!

Varım-yoxum,cismim-canım Təbrizimi itirmişəm.
Bağ-bağçamı,gülşənimi,nərgizimi itirmişəm.
Yetim qalan bir dalğayam dənizimi itirmişəm,
Dürdanəmi,yeganəmi,əzizimi itirmişəm
İtirmişəm başım üstə kəhkəşanı,çilçırağı
Qaytar mənim çırağımı,Odər yurdu ,Od torpağı!

Cüt qolumu çiynimdəncə vurub saldı qarı düşmən.
Arxasında qoca gürzə-qızıl xallı sarı düşmən.
Yurdumun da içərisi yarı dostdur,yarı düşmən.
Silib həyat kitabından tamam namus,arı düşmən
Köməyim ol,aça bilim dordolaşıq bir yumağı,
Qaytar mənim çırağımı,Odər yurdu Od torpağı!

Əlvan-əlvan,xonça-xonça neçə məzar,neçə gülzar.
Mənə yardım edə bilməz nə göz yaşı,nə ahu zar.
Qəhrəmanlar məbədisən,ey əbədi şanlı diyar.
Qərənfillər tonqalında yanar odlar,sönər odlar.
Başımda ağ tacım olsun,ensin göydən ağ buludlar.
Şırım-şırım parçalayım kəsafəti,qaranlığı,
Qaytar mənim cürətimi,Odər yurdu,Od torpağı!

Sol böyründə Namiq yatır,sağ əlində Elşad,Aydın.
Onlar candan keçərdimi,sən od içrə yanmasaydın?!
Daşaltıdan,Xocalıdan fəryadını ərzə yaydın.
Ən qeyrətli mərdlərini harayladın,hayan saydın
Atıldılar cəhənnəmə ilk gəncliyin bahar çağı,
Moskvadan gələn tanklar şırımladı bu torpağı.

Qurban olum mən onların qana batmış tellərinə,
Silahsız da,tüfəngsiz də düşmən boğan əllərinə.
Qoy döşənim,qoy üz sürtüm solmuş məzar güllərinə,
Düzülməmiş,ya düzülmüş mərmərinin dan yerinə.
Su səp yetim anaların kabab olmuş dillərinə,
Su səp,azca durulsun qoy o gözlərin qan çanağı,
Qüdrətim ol,cürətim ol,ey qəhrəman Od topağı!

Mən bilirəm:dərdlərini yumruğunda sıxacaqsan.
Sən bu dibsiz cəhənnəmdən çıxacaqsan...Üzü ağsan.
Nurlu dağsan...zülmət dağı devirəcək,yıxacaqsan.
Boğazından yapışanı boğmalısan,boğacaqsan.
Təbrizləri,Ülviləri sən yenidən doğacaqsan.
Öz bətnindən doğacaqsan İstiqlalı,Azadlığı.
Qüdrətim ol,ey ümidim,ey qəhrəman Od torpağı!

Planetin paytaxtı yox,başdan-başa planetsən.
On səkkiz min aləm səslər,sən özünsən,hara getsən.
Bəşəriyyət yoxa çıxar,itər-batar bir gün itsən
Odda yanmaz,suda batmaz,ərzə sığmaz bir igidsən.
Min illərin arxasında insanlığın gur mayağı,
Bir də alış,bir də parla,Odər yurdu,Od torpağı!

Nə Bağ Ata əfsanədir,nə Nizami,nə də Babək.
Gözlərinə Nəiminin,Nəsiminin şəklini çək.
Həqiqəti dəfn eləmək istəyənlər gəbərəcək.
Bağrı yanmış Qarabağım bir də qalxıb göyərəcək.
Göyərəcək çiçək-çiçək,lalə-lalə,ləçək-ləçək.
Gözlərimin çeşməsilə suvarıram o növrağı,
Növrağımsan,bayrağımsan,Odər yurdu,Od torpağı!

Yox ölməyib,gömülməyib,dağ başında dağdı mərdlər
Al günəşin haləsində qanad çarpır...sağdı mərdlər.
“Boq” kəlməsi dada çatsın,ülvilikdə Bağdı mərdlər.
Məhv olmadı,kainata şüa-şüa axdı mərdlər,
Bu inamdır sərinlədən sinəmdəki çarpaz dağı,
Yüksəl,dağım,dayağımsan,Odər yurdu,Od torpağı!

Ballı qaya...Ərimgəldi...Xaçındərbənd...Cıdırdüzü...
Xəzinəmdir Yerin altı,saf aynamdır göyün üzü.
O çöllərdə Təbrizimin əl həniri,ayaq izi...
Qoy bürüsün Qarabağı gül sərgisi,gül dənizi.
Alaq düşmən caynağından Sırxavəndi,Canyatağı.
Yatağım yox,otağım yox,varlığımsan, Od torpağı.

Cılızların,yavaların mini dəyməz bircə mərdə.
Ağciyərlər toz da deyil qəhrəmanlar olan yerdə.
Yüksəldilər ülviyyətə dalğa-dalğa, pərdə-pərdə.
Qoy “Segah”ım, “Cahargah”ım havalansın bir də,bir də
Düşündürsün...düşünməsə sən ölmüş bil insanlığı.
Sazım,tarım,setarımsan, Odər yurdu, Od torpağı!

Insanlığın vahid yolu- insanlığa məhəbbətdir,
Kimlər bunu anlamasa bircə torba çürük ətdir.
Sərvət,şöhrət düşgünləri damar kəsən kəmfürsətdir,
Parlamenti mundarlayan xəyanətdir, cinayətdir.
Kirpikləri dolaşdıran his, qurum say qurumsağı,
Dağıt zülmət buludları, Nur qaynağı, Od torpağı!


Qudurğanlar dinc durmasa,Daşqın,Tufan olasıyam.
Yırtıcılar dünyasını burulğana salasıyam.
Nakam gedən mərdlərimin qisasını alasıyam,
Ölsəm belə,bu aləmə mən yenidən gələsiyəm,
Anaların gözlərindən qanlı yaşı siləsiyəm,
İnan mənə:əbədisən,ey bəşərin haqq bayrağı,
Batan,çıxan Günəşimsən,Odər yurdu,Od torpağı!

Ürəklərdən alov qalxır.-Can Daşaltı!...Can Xocalı!
Pulemyotlar,toplar coşdu:-Sovrul göyə,yan Xocalı!
Dağın,daşın başdan-başa qan dənizi,qan Xocalı!
O dəhşəti,o vəhşəti min illərlə an,Xocalı!
Şəlalələr qana döndü,qan-yaş gördüm hər bulağı.
Boynu bükük bənövşəni kimlər qırdı,Od torpağı?

Süngülərə keçirdilər yüz uşağı,min qundağı.
Ağsaqqalı,ağbirçəyi,ayüzlünü,güldodağı.
Od qarışıq külə döndü yun şalının hər saçağı,
Uçdu,qondu buludlara igidlərin çal papağı.
Unutmazsan o papağı,Odər yudu,Od torpağı!

Qaranlıqda oğru kimi yurda gecə girdi onlar,
Ulduzları güllələyib göydən yerə sərdi onlar.
Beşiklərdən tər qönçəni,ilk nübarı dərdi onlar,
Çocuqlara əmzik deyil,od lüləsi verdi onlar.
İsti külə döndərdilər bar üstündə min budağı,
Unutmazsan o alçağı,Odər yurdu,Od torpağı!

Od püskürən qızmış tanklar Ayı,Günü basdı,keçdi.
Qəsrləri viran qoyub buludlardan asdı,keçdi.
Öylə bilmə dəmir üstə mürgənədi,pasdı,keçdi.
Mürgənələr arzu dolu ürəkləri hədəf seçdi,
Zülmət nuru yaraladı,alçaq övcü,qara ağı.
Yandır sönən çilçırağı,Odər yurdu,Od torpağı!

Donmuş torpaq-quru taxta,qan sinəmdə laxta-laxta.
Qarmı dolan gözlərimə,ya çovuyan çovğun,şaxta?
Körpəmmidir süd axtaran,döş axtaran qaranlıqda?
Kiçik,tonbul əllərilə isinirəm mən bu vaxtda.
Qan iyinə qaçdı,gəldi...seyr elə ac yalquzağı.
Qanəməri,südəməri unutmazsan,Od torpağı!

Gəlinlərin ayağını corabıyla bağladılar,
Düzüb xəndək kənarına diz üstündə saxladılar.
Ərənlərin tunc alnını avtomatla dağladılar.
Qaçanları Meşəlidə,Cəmillidə haqladılar.
Qanlı bıçaq qamarladı cüt sırğalı cüt qulağı.
Hanı zümrüd boyunbağı,Odər yurdu,Od torpağı!

Sən bəşərə bəxş etmisən son tikəni,ilk ruzunu.
Öz əlinlə yandırmısan özgələrin ulduzunu.
Söylə,kimdən əsirgədin çörəyini,ya duzunu?
Qorumusan qərbin,şərqin izzətini,namusunu.
Xankəndinə sığışmayan yaxşılığın buymuş sonu.
İmdadıma çata bilməz nə oxşama,nə bir ağı.
Min yaramın məlhəmi ol,Odər yurdu,Od torpağı!

Bu müsibət nə Daxay,nə Osvensim,nə Xatındı.
Qurşunlanan zər qələmli Dan ulduzu Salatındı.
Yəhərləri qana batmış Qıratındı,Düratındı.
Yadda saxla:daşnak sənin ən rəhmsiz cəlladındı.
Boğazında kəmənd oldu körpələrin bələk bağı,
Uğradın rus zavalına,Odər yurdu,Od torpağı!

Yadda saxla qoca tarix mən Türk oğlu Ulutürkəm.
Əhrimənlər qarşısında sanma çökəm,boynu bükəm.
Bircə kişi qalsam belə,güman etmə yalqız,təkəm.
Mən-dünənəm,mən-bugünəm,gələcəyəm,yerəm-göyəm.
Həzrət Əli qılıncıyam,oddan gərək bir qın geyəm.
Kəsib keçəm xəyanəti,cinayəti,alçaqlığı.
Eşqim,hüsnüm,cəlalımsan,Odər yurdu,Od torpağı!

And içirəm Təbrizimin Günəş boyda məzarına,
Dünən solan,bugün bir də çiçəkləyən gülzarına.
And içirəm ilk gəlinim Sevincimin ah-zarına,
Göz yaşından xal-xal olmuş alayanıq qollarına!
And içirəm Xocalımın qapadılmış yollarına,
Yarpağında insan qanı...xınalanmış kollarına:
Daş gəmirib,qum yeyəcək yurduma göz dikən yağı,
Ucal,yüksəl,Odər yurdu,sən ey haqqın al bayrağı!

Əhrimənlər yuvasını darmadağın edəcəksən,
Qalxıb sabah Aya,Marsa,ulduzlara yetəcəksən.
Altı milyard insanlığam,qarı düşmən,sənsə təksən.
Zəhər saçan bir əfisən,tor quran bir hörümçəksən,
Təpiyimin altındaca gəbərəcək,öləcəksən.
Təbərrikim,tutiyam bil Qaradağı,Qarabağı.
Yuksəl Günəş mövqeyinə,Odər yurdu,Od torpağı!

Başın üstə Karvan yolu...Karvan deyil,Odərvandır.
Şəhidlərin al qanıyla qönçə-qönçə,al-əlvandır.
Malıbəyli bircə ovuc torpaq,yoxsa asimandır?
Kəhkəşandır,hər ulduzu şölə verən qəhrəmandır.
Bu dünyada qalan ancaq yaradandır,yaşadandır.
Sənin hökmün yaratmışdır cahan boyda təmtərağı,
Cahan kimi əbədisən,Odər yurdu,Od torpağı!

Qolum üstə şirin-şirin yatmış idi...oyandımı?
-Atam!-deyib ətrafına göz yaşıyla boylandımı?
Doqquz qatlı imarəti silkələdi fəryadımı?
Öptüm tonbul ayağından,öptüm kiçik yumruğumdan.
Ovunmadı...kimi umdu,kimin çəkdi o,adını?
Ona nə cür cavab verim bu dan üzü,bu sübh çağı?
Özün ovut o körpəni Odər yurdu,Od torpağı!

Xəlil Rza Ulutürk,
Türkan,1 nisan 1992