یاشاییشی

فتحعلی خان حسینعلی خان اوغلو 1735-جی ایلده قوبا شهرینده آنادان اولموشدو. 1758-جی ایلده آتاسی اؤلدوکدن سونرا یگیرمی اوچ یاشیندا حاکیمیته گلن گنج فتحعلی خان قوبا، دربند و سالیان خانلیقلارینی بیرلشدیرمکله شرقی قافقازین قوووتلی حؤکمداری کیمی تانینمیشدیر. واحید آذربایجان نامینه 40 مین قوشون یارادان فتحعلی خان شاماخی، شکی، باکی خانلیقلارینی، جار-بالاکن آزاد جمعیتینی و اَرَش سولطانلیغینی ایتتیفاقا چاغیرمیشدیر. ‌ 

  نادر شاه آوشارین اؤلدورولمه سیندن سونرا خیردا خانلیقلارا بؤلونن آذربایجاین موستقیل و آباد بیر اؤلکه کیمی گؤرمک ایسته‌ین فتحعلی خان قوبالی ایتتیفاقا گلمه‌ین خانلیقلاری بیرلشدیرمک اوچون سیلاحا ال آتماغا مجبور اولموشدور. او، 1785-جی ایلده شکی خانلیغینی، 1787-جی ایلده شیروان خانلیغینی و بیر آز سونرا باکی خانلیغینی اؤزونه تابئع ائتدی. اوتوز ایللیک سیلاحلی موباریزه‌سیندن سونرا فتحعلی خان آذربایجانین اساس خانلیقلارینی بیرلشدیرمگه نایل اولدو. همین ایللرده (1769-جو ایلده) قافقازا سیاحت ائتمیش آکادئمیک س.ق.قمئلین ایگید سرکرده فتحعلی خان قوبالی‌نین خالق آراسیندا بؤیوک احتیراما لاییق اولدوغو حاقیندا ایفتیخارلا یازیر:

 " دربند اهالیسی اونو سئویردی. شاماخی تبعه‌لری فتحعلی خاندان راضی ایدیلر. باکی اهالیسی، اونون وئرگی، توپلاماقلا کیفایتلنمه‌ییب، باکییا صاحیب اولماسینی ایسته‌ییردی. فتحعلی خان آذربایجانی بیرلشدیرمگه 1759-جو ایلده دربنددن باشلامیشدی. دربندلیلر اؤز خانلاری نین ضعیف طبیعتیندن ناراضی ایدیلر. اونلار گیزلیجه فتحعلی خانلا علاقه  ساخلادیلار. فتحعلی خان دا اونلارا یاردیم ائده‌رک دربندی آلدی " .

 آیری-آیری سندلر و اونون موعاصیرلری اولان تاریخچیلر شاهیدلیک وئریر کی، فتحعلی خان حاکیمیتی ساخلاماق اوچون ایلک نؤوبه ده گوجلو قوشون یاراتمیشدی. موحاریبه ده کؤنوللولردن، پارتیزان دسته‌لریندن و بیرلشمیش نیظامی قوشون دسته‌لریندن داها چوخ ایستیفاده اولونوردو. موعاصیرلری فتحعلی‌خانی ماهیر و ایستئعدادلی دؤولت خادیمی کیمی خاراکتئریزه ائدیرلر. گؤرکملی تاریخچی عباسقولو آغا باکیخانوو یازیر کی، فتحعلی‌خان اؤز عاغلی، سخاوتی و باجاریغی نتیجه‌سینده یوکسلمیشدی. او، حاکیمیت باشینا کئچندن سونرا عاغیللی و چالیشقان حاکیم اولدوغونو گؤستردی؛ بوتون اطرافینداکی آداملاری اؤزونه جلب ائتدی، دوشمنلری‌نین فعالیتینی ضعیفلتدی و ان چتین وضعیتدن چیخا بیلدی. آذربایجان حرب تاریخینده ایگید سرکرده کیمی خاطیرلانان فتحعلی خان 1788-جی ایلده وفات ائدیب.  

  کؤچورن : عباس ائلچین 

قایناقلار

1.  A.A. - Bakıxanov. Gülüstani İrəm. Dördüncü fəsil.Səfəvilərin taxta çıxmasından Nadir şahın ölümünə kimi.61-62
2.  A.A. - Bakıxanov. Gülüstani İrəm. Dördüncü fəsil.Səfəvilərin taxta çıxmasından Nadir şahın ölümünə kimi. s. 62
3.  .Валуев П. Н. Фатали-хан Кубинский / ред. И. П. Петрушевский. — Баку: Изд-во АзФАН, 1942. — С. 10-11.
4.  Родословная таблица Кубинских ханов // -Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. — Тифлис, 1875. — Т. VI, ч.II. — С. 907.
5.  А.А.Бакиханов Гюлистани -и Ирам Издательство "Ельм", Баку -1991. səh.169
6.  -Левиатов, 1948, с. 153
7.  "Quba rayonunda Fətəli xanın abidəsinin ucaldılması haqqında" Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 3 yanvar 1991-ci il tarixli, 3 nömrəli Qərarı  (azərb.)
8.  А.А.Бакиханов Гюлистани -и Ирам Издательство "Ельм", Баку -1991. səh.122
9.  А.А.Бакиханов Гюлистани -и Ирам Издательство "Ельм", Баку -1991. səh.123