چین قازاق‌لاری

چین قازاق‌لاری (قاز. Қытай қазақтары، قیتای قازاقتارى، چین中國哈薩克族 ) - قازاق خالقی‌نین ان بؤیوک دیاسپوراسی. چین خالق جومهوریتینده  یاشایان خالق‌لارین آراسیندا سایینا گؤره 16-جی یئرده دیر 

  چینده یاشایان قازاق‌لار اساساً نایمان‌لار، قارایی‌لر، اوُاق، سوُان و آلبان طایفالارا عاییددیر. سورغولارا گؤره، اونلارین 80،5 %-ای اؤزونو اورتا ژوزون، 12،6 %-ای ایسه کیچیک ژوزون، 2،9%-ای ایسه بؤیوک ژوزون حیصه‌سی اولاراق ساییر.[۱]

تاریخ

چین قازاقی

  جوُنقار خانلیغی‌نین محوی زامانی مانجورلار جوُنقار اوْیرات‌لارا قارشی سوی‌قیریم تؤره دیردیلر. اهالی‌سیز قالمیش تورپاق‌لار تئزلیکله اطرافدا یاشایان خالق‌لارلا دولموش. او جومله‌دن، قازاق خانلیغیندان اولان قازاق‌لار کوتلوی شکیلده او اراضی یه کؤچمگه باشلاییبلار.[۲]

  19. عصرده، روسلار قازاق‌لار اوچون قیرغیز ایفاده‌سینی ایشلتدیگی زامانی، اونلار هم قازاق‌لارین، هم ده قیرغیزلارین تورپاق‌لارینا کؤچه‌رک، اونلاری چینه قاچماغا مجبور ائدیبلر. بئله‌لیکله، چینده یاشایان قازاق‌لارین سایی آرتیردی.[۳]

  1936-جی ایلده شِن شیتسائی 30000 قازاقیسین کیانگ اویغوردان چینغائی بؤلگه‌سینه قوواندا، باشچی‌لاری ژنرال ما بوُفان اولان همچنین موسلمان هوئی‌لر اونلارا قارشی 135 آدام قالانادک سوی‌قیریم تؤره دیبلر.[۴][۵] [۶]تبته قاچان قازاق‌لار دا، تبتلی عسگرلری طرفیندن هوجوم اولونوب، لاداک بؤلگه‌سینه قووولوبلار.[۷] 

  1949-جو ایله قدر سین کیانگ اویغور ساده‌جه رسمی اولاراق چین‌ین ایداره‌سی آلتیندا ایدی. بؤلگه‌نین یئرلی خالق‌لاری تاریخ بویو مانجور حؤکومتی، جومهوریتچی چین و کومونیست پارتیاسی ایله آزادلیق اوچون دؤیوشور. قازاق‌لار 1930-1940 ایل‌لرین عوصیان‌لاریندا ایشتراک ائدیردی، 1944-1949 ایل‌لرین ایلی عوصیانیندا آپاریجی رول اویناییردی.[۸] 

سایلاری و یاشاییش اراضیسی

 SUMR-نون اتنوقرافیک خریطه‌سی (2000):نارینجی رنگ: قازاخ‌لار،‌ قیرمیزی رنگ:هانلار، گؤی رنگ:اویغورلار

  قازاق‌لار اساساً سین کیانگ اویغور رایونون ایلی-قازاق موختار دایره‌سی، موری-قازاق و بارگؤل-قازاق موختار قزالاریندا، هایشی-موغول-تبت موختار دایره سی‌نین چینغائی بؤلگه‌سینده و قانسونون آقسای-قازاق موختار قزاسیندا یاشاییر.[۹]  

  1930-جو ایل‌لرده، سین کیانگ اویغوردا تخمیناً 800 مین قازاق یاشاییردی. اونلاردان 100 مینی 1950-جی ایل‌لرده باش وئرمیش عوصیان‌لاردا وهیندیستانا چیخیش‌لاری نتیجه‌سینده هلاک اولوب.[۱۰] چینلی منبع‌لرینه گؤره 1937-1943 ایل‌لرینده سین کیانگ اویغوردا 4 360 020 آدام یاشاییردی و اونلارین 930 مینی قازاق ایدی.[۱۱]

  2000-جی ایلده رسمی منبع‌لر چینده قازاق‌لارین سایی 1250000 اولدوغونو،[۹] 2010-جی ایلده ایسه 1 462 588 نفر اولدوغونو خبر وئریرلر.[۱۲]

اتک یازی‌لار 

1.  https://cyberleninka.ru/article/n/nekotorye-aspekty-etnichnosti-kazahov-kitaya.pdf
2.  Smagulova, Anar. "XVIII - XIX CENTURIES. IN THE MANUSCRIPTS OF THE KAZAKHS OF CHINA". East Kazakhstan State University.
3.  Alexander Douglas Mitchell Carruthers; Jack Humphrey Miller. Unknown Mongolia: A Record of Travel and Exploration in North-west Mongolia and Dzungaria. Hutchinson & Company. 1914. səh. 345.
4.  American Academy of Political and Social Science.The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Volume 277. American Academy of Political and Social Science. 1951. səh. 152. İstifadə tarixi: 28 June 2010.
5.  American Academy of Political and Social Science.Annals of the American Academy of Political and Social Science, Volumes 276–278. American Academy of Political and Social Science. 1951. səh. 152. İstifadə tarixi: 28 June 2010.
6.  American Academy of Political and Social Science.The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Volume 277. American Academy of Political and Social Science. 1951. səh. 152. İstifadə tarixi: 2012-09-29. A group of Kazakhs, originally numbering over 20000 people when expelled from Sinkiang by Sheng Shih-ts'ai in 1936, was reduced, after repeated massacres by their Chinese coreligionists under Ma Pu-fang, to a scattered 135 people.
7.  Hsaio-ting Lin. Tibet and Nationalist China's Frontier: Intrigues and Ethnopolitics, 1928-49. UBC Press. 1 January 2011. 231–. ISBN 978-0-7748-5988-2.
8.  Benson, Linda. the Ili Rebellion: the Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang. NY: Armonk. 1990.
9.  "The Kazak Ethnic Group" (ingilis). China Internet Information Center. June 21, 2005. İstifadə tarixi:2015-04-08.
10.  Lias, Godfrey, 1956 və 9—10
11.  Kao Shi-Ping. The Chinese Yearbook 1936—1937. Shanghai. 168–174.
12.  "Этнический состав населения КНР" (çin). www.stats.gov.cn. İstifadə tarixi: 2015-04-08.

کؤچورن: عباس ائلچین