+0 بگندیم
A حرفینین ایزلهدیگی یوللار
دوچئنت دوكتور، حالوك بركمن
كؤچورن: عباس ائلچین
بو یازیدا A حرفینین ماجراسینی آنلاداجاغام. بو ماجرانی بو قدر گئرییه آتمامین ندنی چوخ قارماشیق بیر ماجرا اولدوغونداندیر. بو ماجرانی آنلاتمادان اؤنجه K حرفینین ماجراسینی و OK بویلاری‌نین گؤچ یوللارینی اوزون اوزادییا آنلاتماغیم گركدی. لاتین (روما) الیفباسینداكی بؤیوك A حرفی ایكی فرقلی یول ایزلهیرك ایتالیا یاریم آداسینا اولاشمیشدیر. بو قونو گئنلده هئچ‌بیر دیلچی طرفیندن اله آلینمامیشدیر. بورادا آنلاداجاغیم ماجرا تامامن اؤز آراشدیرمالاریم سونوجو اورتایا چیخارمیش اولدوغوم سون درجه ایلگینج بیر سونوجدور.
A حرفی نین ایزلهدیگی یوللار
بو ایكی فرقلی یولو یوخاریداكی شكیلده گؤرمكده‌ییك. یوللاردان بیری خزر گؤلونون گونئیینی تعقیب ائده‌رك دوغو و گونئی-دوغو آغ‌دنیز بؤلگه‌لرینه اوزانان یولدور. اورادا دامغا و شكیللردن اولوشموش بیر تور هیروگلیف یازی گلیشدیرن كولتور آسیا كؤكنلی اؤن-تورك كولتورودور. بو كولتورون یازیسینا باتیلی دیلچیلر پروتو-سینا یازیسی آدینی تاخمیشلار. سینا یاریم‌آداسی، بیلیندیگی كیمی میصیر ایله ایسراییل آراسینداكی بؤلگه‌‌دیر و سامی دیللری نین اولوشوم آلانیدیر. هم قدیم میصیر دیلی هم ده فینیقه دیلی پروتو-سینا دیلی دئییلن كؤك دیلدن تؤره‌میشدیر.
پروتو-سامی دامغالاری
اوستده‌كی شكیلده بو اؤن-تورك كؤكنلی كولتورون A دامغاسینی سولدا گؤروروك. بیر بوغا باشی اولان بو حرفین قدیم میصیرده آلمیش اولدوغو شكیل ایسه اورتادا گؤرولور. سامی دیللرینده بو دامغانین آدی الف اولوب آنلامی دا /بوغا/ اولماقدادیر.
(qaynaq: The Story of Writing, sayfa 161, Andrew Robinson, 1995, Londra)
قدیم میصیرده قوتسال آپیس اؤكوزو
A سسی ایله باشلایان الف سؤزونون بوغا دئمك اولوشو سیزه نه‌یی خاطیرلادیر؟ یوخاریداكی شكیلده‌كی بوغانی و آشاغیداكی شكیلده‌كی بوینوزلو، ساققاللی سومر تانری-كراللارینی خاطیرلاتمیرمی؟
میصیر كولتورونده‌كی قوتسال آپیس(Apis) اؤكوزونون بوینوزلاری آراسینداكی گونش دیسكی‌نین اؤن-تورك گونش كولتو ایله ایلگیسی و آپیس آدی‌نین دا A سسی ایله باشلاماسی بسیط بیر تصادوف اولابیلرمی؟ داها یاخشی آنلاماق اوچون اوستده‌كی قدیم میصیرده قوتسال آپیس اؤكوزو آدلی شكلی تكرار اینجه‌‌له‌یه‌بیلرسینیز.
الف حرفی ایسه دوغرودان اورخون الیفباسینداكی A/E حرفی ایله ایلیشكیلیدیر. عرب الیفباسینداكی الف حرفی‌ده عینی قایناقدان گلیر. بو ایلیشكینی A دامغاسیندان تؤره‌ینلر آدلی یوخاریداكی شكیلده گؤروروك. اورخون الیفباسینداكی دامغا چوخ آز دگیشه‌رك هم عیبرانی الف حرفینه هم ده عرب الف حرفینه قایناق اولموشدور. بو شكیلده آیریجا اورتا سیرادا A حرفی نین و آلت سیرادا K حرفی نین گلیشیمینی گؤروروك.
دیقّت ائدرسینیز فینیقه K حرفینین كؤكنی OK دامغاسیدیر. بو دامغادان دؤنوشه‌رك مودئرن K حرفی اولوشموشدور. آما A حرفی ده K شكلینده باشلامیشدیر. دئمك كی هم A هم ده K حرفلری OK دامغاسیندان توره میشدیلر. A ایله او سسلری فینیقه دیلینده یاخین تلفوظ ائدیلدیگینده OK سسی OAK => AK => A دؤنوشوملرینه اوغرامیشدیر. دیگر بیر دؤنوشوم ایسه OK => K و O حرفلرینده ده گؤردوك. عئینی تور دؤنوشومو OKH => AKH => ANKH سؤزونده ده گؤستردیم.
A حرفی لاتین الیفباسینا خزر گؤلونون قوزئی یولونو ایزلهیرك ده اولاشدی. آسیا كؤكنلی اؤن-تورك بویلاری قارادنیزین قوزئی بؤلگه‌لرینده ایكی قولا آیریلدیلار. قوللاردان بیری گونئیه دؤنوپ قافقاز بؤلگه‌‌سی اوزریندن آنادولویا و اورادان گونئی ایتالیا ساحیللرینه قدر اوزاندی. بو قول گونئیدن گلن قوللا بیرلشدیگینده A حرفینی یونان كولتورو آختاردی و یونان الیفباسی دا اؤزونه گؤره دؤنوشدوردو.
یونان و ائتروسك A حرفلری
قارادنیزین قوزئییندن دوام ائدن قول ایسه آلپ داغلارینی آشاراق قوزئی ایتالیا بؤلگه‌سینه گیریب ائتروسك كولتورونو اولوشدوردولار. آلپ داغلارینا آلپ آدینی وئرن كولتورون بو تور(tur) و اوسك (osk)قاریشیمی اؤن-تورك كؤكنلی كولتور اولدوغوندان داها اؤنجه سؤز ائتمیشدیم.
یوخاریداكی شكیلده اوست سیرادا یونان الیفباسینداكی بویوك A حرفینی و اوندان یووارلادیلاراق دؤنوشموش اولان آلفا حرفینی گؤروروك. آلت سیرادا ایسه قارادنیزین قوزئی یولونو ایزله‌ین قدیم ماجار كولتورونون A حرفی سولدا ائتروسك A حرفی ساغدا گؤرولور. هر ایكی حرف دا اورخون A حرفیندن دؤنوشه‌رك اولوشموشدولار. قوزئی ایتالیا یاریم آداسینا گیرن ائتروسك (تور و اوسك بویلاری) گونئیدن گلن و آنادولو اوزریندن ایتالیایا اولاشمیش اولان تور و اوسك‌لارلا قارشیلاشینجا همن قایناشدیلار و بو قایناشمادان ائتروسك A حرفی اورتایا چیخدی. چونكو هر ایكی كولتور اورتاق بیر كؤك كولتورون فرقلی قوللاری ایدیلر.
نئجه‌كی، ائتروسك الیفباسیندا /ائركن ائتروسك/ و /گئج ائتروسك/ حرفلری بولونور. بونو دیلچیلر تعیین ائتمشلر. ائركن ائتروسك حرفلری قوزئیدن گلن تور و اوك بویلاری‌نین دامغالاری، گچ ائتروسك حرفلری ایسه یونان ائتكیسییله دؤنوشه‌رك ایتالیانین گونئییندن گلمیش اولان شكیللر اولدوقلاری آنلاشیلیر. آرالاریندا اولدوقجا اوزون بیر زامان فرقی واردیر. قوزئیدن گلن اؤن-تورك قولو م .اؤ. 2.000 ایللرینده او بؤلگه‌یه گلمیشدیر. گونئی قولونون گلیشی ایسه م.اؤ. 1.000 ایللرینه راست گلر. آرالاریندا 1.000 ایل كیمی اوزون بیر زامان آرالیغی واردیر.
داها سونرا، روما كولتورو توم بؤلگه‌یه حاكیم اولونجا بیلدیگیمیز لاتین A حرفی اورتایا چیخمیشدیر.
قایناق:
