+0 بگندیم
قیریم‌تاتار توركلری‌نین فولكلوروندان بیر ناغیل:
كیچكه‌نه (جیرتدان)
قیریم تاتارجادان كؤچورن: عباس ائلچین
زامان-زامان ایچینده
اوّل زامان ایچینده
قاپلی-قوپلو (قور)باغالار
قانادلاندی اوچماغا
دنیزده كی بالیقلار
كیرا توتدو كؤچمگه...
آق‌مسجیدین میناره‌سی
اگیلدی سالغیردان سو ایچمگه.
توتدوم بیره‌نین بیرینی،
واردیم، همن سویدوم.
آلتمیش باتمان اتی گلدی،
یئتمیش باتمان یاغی گلدی.
آلدیم، چكمه‌لریمی یاغلادیم،
بیرینه یئتددی، ایكینجی‌سینه یئتمه‌دی.
چكمه‌ریمی گئییب،
كئتمگه باشلادیم.
گئده گئده گئتدیم،
آلتی آی، بیر گوز گئتدیم.
دؤنوب باخدیم،
ایگنه بویو قدر یول گئتمه‌میشم.
وارا-وارا، واردیم،
بیر شهره واردیم.
بیر دیبسیز قازانلا
بیر ده توفنگ آلدیم.
اووا چیخیب، بیر دووشان ووردوم ،
اونو سویوب، قازانا قویدیم.
اوستوندن قویدوم، آلتیندان چیخدی.
یئدیم – دیلیمه دگدی،
داماغیما دگمه‌دی.
چوخ ائرته زامانلاردا ولی-اوستا آدلی بیر قالایجی وار ایدی. او یوخسول اولسا دا، قاریسی ایله ایللرجه سئوگیله شیرین-شیرین یاشامیش، آنجاق ائولنمه‌لریندن بئش ایل گئچسه‌ده تانری اونلارا بیر اوشاق وئرمه‌میشدی. "اوغول گؤرمه‌دن اؤلوب گئده‌جگم ائله‌بیل" دئیه دوشوننده یوخوسو باشیندان قاچار، "اوغولسوز یاشاییش، یاشاییش‌می؟"-دئیه قایغیلانار ایدی.
گونلرین بیرینده اونون ائوینه، صدقه ایسته‌مگه، دیلنجی بیر قادین گلر. دیلنچی‌نین یانیندا بیری-بیریندن كیچیك بئش بالاجیغی وار ایدی.
ولی‌نین اؤزو بو واخت توكانیندا قازان قالای ائتمكده. اونون اؤزو كیمی، آریق، اوزونجا بویلو، لاكین مرحمتلی قاریسی بو دیلنچی قادینی گولر اوز ایله، یوموشاقجا قارشیلایار. اونو بالاجیقلاری ایله بیرگه، سوفرا باشینا اوتوردوب، باشدا شوربا، سونرا شیرنی‌ایله آغیرلایار.
هر یئرده قابا داورانتیلار گؤروب گلن دیلنچی قادین، قالایچی ولی‌نین قاریسی وریندن گؤستریلن یاخشیلیقدان ائتكیله‌نه‌رك، بئله دئیر:
-ائی حوّا آنامیزین مرحمتلی قیزی! سنه اوركدن ایستگیم بو: گلیرین بول اولسون. آنجاق، آداما یاخشیلیق ایسته‌مك آز، یاخشیلیق ائتمك گرك: سؤیله، سنین اَن چوخ قلبینی راحاتسیز ائدن ندیر؟ بلكه مینم الیمدن اونا بیر چاره تاپیلیر؟
قالایچی ولی‌نین قاریسی بونا بئله جاواب وئرر:
- ائی، بالالارین بختلی آناسی! بئش ایلدیر ائولی‌ییك. بو سوره‌ده تانری بیزه بیر اوغولجوق قیسمت ائتمه‌دی. منیم قوجام بیر اوشاق اوچون دونیالاری وئریر-دئیر.
- ساقین اوزولمه، جانیم، بو بلایه من بیر چاره تاپارام. سن منه قونشودان بیر یومورتا گتیر. من اونون اوستونه اوفوروب ایریملارام. قوجان ایشدن قاییدیب گلنده، بو یومورتانی اونون اؤن طرفیندن دیوارا قارشی آتار، وورارسان. ایشده، او زامان سنین ایستگینی تانری وئریر-دئیر.
قالایجی ولی ائوینه قاییداندا، قاریسی، دیلنچی قادین دئین كیمی ائدر. یئره دوشوب پارالانان یومورتانین ایچیندن الكدن تؤكولن كیمی بالاجیقلار تؤكولوب، "بابا-بابا"دئیه، چاشیب چاشیران قالایچینی ساریب آلارلار. اونون اللری، اوموزلاری، باشی اوستونه دیرماشیب چیخارلار. قالایچی بو آمانسیز هوجومدان سرسمله‌نیب:
- بو نئجه شئی، بو اوردو هارادان گلدی؟ - دئیه سورار. قاریسی اونا مسله‌نی آنلادار. قالایجی ولی اؤفكله‌نیب:
- بونون نه‌سینه سئوینه‌ییم؟ بونا سئوینمك دئییل ده، قهَرلنمك گرك. من تانریدان بیر بالا ایسته‌سم، او منه بیر بالا یئرینه ایشارت بارماغی كیمی قیرخ بالا وئردی. بو یوخسول حالیم ایله اونلارا نئجه باخارام؟ - دئیر ده، دیلنچی قادینا دؤنوب، یالوارماغا باشلایار:
- ائی، ائویمین قوناغی! منی بو چیبینلردن قورتار، جانیم، تانری عئشقینه!
قادین بالاجیقلارنی بیرر-بیرر توتوب تورباسی‌نین ایچینه دولدورار. كیچكه‌نه‌لردن بیریسی ایسه قالایچی‌نین چكمه‌سینده گیزله‌نیب قالار.
ائرته‌سی گونو قالایچی چكمه‌سینی گئینده، اونون ایچیندن كیچكه‌نه بیر بالاجیق آتیلیب چیخار، چاشان قالایچی:
- سن بوندا نه ائدیرسن؟ - دئیه سورار.
- ای، منیم باباجیغیم، من قارداشلاریمین آراسیندا ان كیچیگی ایدیم، بونون اوچون گیزله‌نیب قالدیم، - دئییب باباسی‌نین آووجونا سگیریب مینَر.
كیچكه‌نه‌نین ذكی‌لیگی قالایچی ولی‌نین خوشونا گلر:
- بئله ایسه، اوغلوم، سن منیم یاردیمجیم اولارسان، - دئیه كیچكه‌نه‌نی باغیرینا باسار، اونو اؤزو ایله ایشه آپاراجاق اولار. كیچكه‌نه بونا قارشی چیخار:
- یوخ، بابا، گوندوز آنام آش پیشیریب حاضیرلاردا، من اونو گون‌اورتادا سنه آلیب گتیررم، - دئیر.
ولی سئوینچینی ایچینه سیغدیرا بیلمز، ایشینه چیخیب گئدر. توكانینا نئجه واریب یئتیشمه‌سی دویماز بئله، اؤزونو او قدر یونگول دویار، چونكو اینسانین اورگی راحات اولسا بدن آغیرلیغینی دا اونودارمیش.
گون‌اورتا چاغی چی‌بئیركلر(یاغدا قیزاردیلمیش بیر چئشید خمیر یئمگی) حاضیر اولاندا، كیچكه‌نه آناسینا موراجیعت ائدر ده:
- آنا، باباما پیشیرن چی‌بئیركلرنی ساغان(سود ساغان قاب) ایچینه دولدور، یایلیقلا باغلا، من اونلاری سیجاق اولاندا آلیب گئده‌ییم، - دئیر.
آناسی كیچكه‌نه‌نین ایستگینی یئرینه گتیردیگینده، ساغان بیردن حركت ائدیب باشلار- آچیق پنجره دن سیچرایب چیخار دا، ، یول بویو تایغان (دای؟) كیمی گئدر.
ساغان آزمی-چوخ‌مو گئدر، یولدا گئدنده بیر چوخور ایچینه واریب دوشر. كیچكه‌نه اوغلان نه قدر چالیشسا دا چوخورون ایچیندن بیر تورلو چیخا بیلمز. بو آرادا چوخورون یانیندان ایكی اووچو گئدرمیش. چوخور ایچینده یایلیق ایله ساریلان ساغانی گؤروب:
- شوكور تانری‌یا، آخشام یئیه‌جك قیسمتیمیزی ده تاپدیق. آه، ساغاندان نه ده گوزل قوخولار گلیر، - دئیه اونا الینی اوزادار و چوخوردان چیخارار. لاكین اووجو یایلیغی آچماقدایكن، ساغاندان آجیقلی اینجه بیر سس:
- ائی، آدام اوغلو، ساغانا توخونما، - دئیه باغیرار.
اووچو سسین هارادان گلدیگینی بیلمز چاشیرار، آرخاداشی اونا:
- اولان، چكیل اوندان، دووشان اوركلی! سسی من ده ائشیتدیم، آمما قولاق وئرمك اولورمو؟ ساغانین شورباسی گلینجه، بیز یئییب دویاریق- دئیه ساغانا اوزانار، آمما، بوخچادان اؤنجه‌كیندن داها دا كسكین آجیقلی بیر سس:
- آه، سن شئیطان اوغلو - شئیطان! من سنه ایندی ائل مالینا نئجه ال اوزادانلارینی گؤستره‌رم-دئیر.
بو سسی ائشیدن قارامان اووچولار قورخوب، جانلاری آغیزلارینا گله‌نه‌جه قاچالار. كیچكه‌نه ایسه بونلارین آردینجا قاس-قاس گولرده یووارلانا-یووارلانا یولونا دوام ائدر.
قالایجی ولی ایشینی دایاندیریب، او یئردن آخان چای كنارینا وارار، اوزونو، آیاقلارینی یویوب، توكانینا قاییدار. بیر داها باخسا نه گؤرسون: میزین اوستونده ساغان دورور، اونون قاپاغینی آچار؛ بو آرادا آیاق اوستونده دوران كیچكه‌نه‌نی گؤرر ده حئیرتله‌‌نیب:
- باخ سن اونو، بارماق قدر بوی ایله ساغان آلیب گلمیشسن!-دئیر.
- بو نه؟ - دئیه، كیچكه‌نه خوروزلانار. - سن دئسن، من داها چتین ایشلر گؤره بیله‌رم.
- اؤز چكیسیندن یوز كره آغیر ساغانی سورویوب گتیره بیلن بیر آدام، البت ده چوخ شئی ائدر،-دئیر ولی. اوغلوندان سورار:
- سن قازان قلایلاماغی بیلیرسن می؟
- ائله بیر قالایلاییم ، گؤرسه‌نیز چاشا قالاسانیز.
- بئله اولسا، بو قازنلاری قالایلاماغا یاردیم ائت، موشتری بگنه.
- یانما، بابا، راحات-راحات یئمگینی یئی، قازانلار قالایلانیر.
كیچكه‌نه بو آن قالایلاناجاق قازانلار دوران بوجاغا چاپیب گئدر. ولی یئمگینی یئییب بیتیرینجه قازانلار قالایلانمیش اولار. قالایچی ولی،كیچكه‌نه‌نین بو هونرینی گؤروب، چاشیب قالار.
- اولان، سن كیچكه‌نه دئییل ده پهلوان ایمیشسن،- دئیر ولی. - سنده هر شئی ناغیلداكی كیمی تئز اولوب چیخار.
بوندان سونرا او كیچكه‌نه‌یه داها بیر ریجا ایله موراجیعت ائتمگه جسارتله‌نر ؛ بئله دئیر:
- اوغلوم، سنی تانری بیزه باغیش ائدیب گؤندرمیش. بویون كیچیك اولسا دا ،بیلگین،گوجون اون دنه بؤیوك آدام قدر وارمیش. اوغلوم، سنه بیزی بؤیوك بیر بلادان قورتارماق گرك اولاجاق. اونو دا ائتسن، سن ائده‌جكسن.
كیچكه‌نه بونا گور سسله جاواب وئرر:
- چكینمه‌ینیز، بابا، من سیزین اوغلونوزام. بو سببدن سیزین بویوردوغونوز یئرینه یئتیرمك منیم بویون بورجومدور.
قالایچی سئوینجیندن كیچكه‌نه‌نی اوووجونون اینچینه آلار دا، اونو سئویب اؤپر و سونرا، گئنه حصیرین اوستونه قویوب بئله دئیر:
- كندین یانیندا، چای كناریندا، بیر اژده‌ها یاشار. چایدان سو آلماغیمیزی موساعیده ائتمگی اوچون، بیز اونا هر ایل بیر بوغا وئرمگه بورجلویوق. ایندی نؤوبت سنین عمی‌نه گلدی. آنجاق اونون بوغالارینی ساری بیگ، تانری جانینی، جیگرینی یاخسین، توتوب آلدی. تك ائششگی قالدی. ایندی چاشیب قالدیق،نه ائده‌جگیمیزی بیلمیریك. عمی‌نه، كند جماعتینه بیر یاردیم ائده بیلرسن‌می؟
كیچكه‌نه بونا:
- قورخما، بابا، من كندی بو بلادان قورتارارام. آنجاق، عمی‌مه دئ، منه ائششگینی وئرسین، - دئیر.
سونرا عمی‌سی‌نین ائششگینه مینیب، اژده‌هایا قارشی یول آلار. اژده‌هانین یانینا واریب یئتنده، كیچكه‌نه فورسالانیب وار گوج ایله:
-سلام علیكم، اژده‌ها آغام! گل سنه سو كیراسی گتیردیم، ایشده، حاققینی ال،-دئیه باغیرار.
اژده‌ها بو سسی ائشیدنده، ائششك اوستونده مونجوق قدر بیر بالاجیغی گؤروب، خوشونا گئتدیگیندن قاقیلداییب گولر.
- آما دا باهادیر! ها-ها-ها! هم سن قورخاق دا دئییلمیشسن! ها-ها-ها! عئشق اولسون، باهادیر اوغلان، نه ده سمیز(كؤك) اؤكوز گتیرمیشسن، یا! تام اؤزون كیمی! سو اوچون ائششك آلیب گلدین‌می؟
كیچكه‌نه هئچده اؤزونو سیخماییب:
- بوغامیز یوخ. قالین‌قورساق ساری بیگ كند ایچینده كیمسه ده اؤكوز قویمادیغینی سن بیلمیرسن‌می، یا؟ او ظالیم بوتون یور-یوخسولون مالینی، داوارینی "بورجلارنیز وار" دئیه، توتوب آلدی. سونوندا من سنه ائششكدن باشقا نه گتیره‌ییم؟
- بوغا آلیب گل، دئییب سؤیله‌یم!
- من‌ده سؤیله‌یم ، بوغامیز یوخ، هامی‌سینی ساری بیگ آلیب گئتدی.
- ائله‌ایسه ساری بیگین بوغاسنی آلیب گل.
- اونون بیر سورو بوغاسی وار. آنجاق آرادا ان كؤكلری قارا و ساری بوغالاردیر. هانسینی آلیب گله‌ییم؟
- هانسی بیری‌نین اتی چوخ اولسا، اونو آلیب گل!
كیچكه‌نه كنده قاییدیب، ساری بیگین ائوینه گئدر. اورادا آخیرا باغلی ساری بوغانین قولاغینا گیریب، باغیرماغا باشلار:
- ساری‌سینی‌می، قاراسینی‌می، بیگ؟
بونو ائشیدن ساری بیگ، یانینداكی آداملاردان:
- كیمدیر او باغیران؟- دئییب سورار. یانینداكی‌لر:
- بیلمیریك،- دئیه جاواب وئررلر.
- یئرینیزدن قیپیرداماسانیز البت ده بیلمزسینیز. وارین، بیلین‌ده، قاییدینیز!
بیگین آداملاری پیه‌یه گئدر، آنجاق اورادا كیمسه‌نی تاپانمازلار. سس ایسه هئپ دوام ائدر:
- ساری‌سینی‌می، قاراسینی‌می، بیگ؟
سس سیخجا تكرارلانیب باشلایاندان سونرا ساری بیگ دایانا بیلمز، یئریندن دوروب، اؤزو آخیرا وارار دا:
- كیمدیر او بورادا بوغاز ییرتان؟- دئییب قیجیرار.
- ساری‌سینی‌می، قاراسینی‌می، بیگ؟
بوغانین قولاغیندان گلن بو سسدن اؤدو پاتلایان ساری بیگ، قورخوسوندان بیردن قیجیریب دئیر:
- ساری‌سینی، ساری‌سینی، شئیطان آلسین سنی!
بو یول ایله بیگین راضیلیغینی آلان كیچكه‌نه، ساری بوغانی اژده‌هانین حضورونا آلیب گلر. اژده‌ها آج‌گوزلوكله بوغانی اوتاجاق اولار، آنجاق تله‌سیكلیگیندن بوغولوب گبَرَر.
بئله‌لیكله ساری بیگ بوغاسیز قالار. كیچكه‌نه ایسه عمیسینی، كندی ساكینلرینی اژده‌هادان قورتارار.
بوندان سونرا آنا-بابا كیچكه‌نه ایله سئوگی ایله شیرین-شیرین یاشایار؛ بیزلره‌ده بئله یاشاییش دیله‌یرلر.
حئكایه‌نین اورژینالینی بو ایزلمدن اوخویا بیلرسینیز:
