+0 بگندیم
مانقورت
( «گون وار عصره برابر» رومانیندان پارچا )
چینگیز آیتماتوو
آنا-بئییت قبیریستانلیغی‌نین اؤز تاریخی واردی. اوول-باشدان روایت اونونلا باشلانیردی كی, بو یئرلری ظبط ائله‌ین یوآن یوآنلار اسیر توتدوقلاری دوشمن عسگرلری ایله چوخ آمانسیز رفتار ائله‌ییرمیشلر. ایمكانلاری اولاندا اسیری قونشو اؤلكلره قول ساتارمیشلار, بو دا اسیر اوچون خوشبختلیك حساب اولونورموش, چونكی اومید یئری قالیردی, كیم بیلیر, بلكه ائله بیر ایمكانی اولدو كی, قاچیب وطنه قاییتدی... یوآن یوآنلارین اؤزلری اوچون قول ساخلادیقلاری اسیرلری ایسه دهشتلی طالع گؤزله‌ییردی. اونلار اؤز قوربانلارینین باشینا زیف كئچیریب دؤزولمز ایشگنجه وئره‌رك اونون یادداشینی تامام یوخ ائله‌ییرمیشلر. بو ایشی عادتن, داوادا اسیر آلینمیش جاوان دؤیوشچولرین باشینا گتیریرمیشلر. اوولجه اونلارین باشینی قیرخیرمیشلار, توكلری بیر-بیر دیبینه‌جن تمیزله‌ییرمیشلر. باشی قیرخیب قورتاراناجان یوآن یوآنلارین تجروبه‌لی قصابلاری لاپ یاخیندا قارت بیر دوه كسرمیش. دوه‌نین دریسینی سویاندا, اوولجه اونون ان آغیر و مؤحكم اولان بویون دریسیندن باشلایارمیشلار. او دقیقه ده حیصه‌لره بؤلوب, بوغلانا-بوغلانا باشی قیرخیلمیش اسیرلرین باشینا كئچیررمیشلر, درینین چكیلمگی ایله ساققیز زیفی كیمی یاپیشماغی بیر اولورموش–بیر نؤوع ایندیكی اوزگوچولوك پاپاقلاری كیمی. باشینا بئله ایش گتیریلن آدام یا آغیر ایشگنجه‌لره دؤزمه‌ییب اؤلور, یا دا عؤمور-بیللاه یادداشینی ایتیریب مانقورت اولورموش–یعنی كئچمیشینی خاطیرلایا بیلمه‌ین قولا چئوریلیرمیش. بیر دوه‌نین بویون دریسی بئش-آلتی زیفه بس ائله‌ییرمیش. زیف سالیناندان سونرا محكومون بوینونا تاختا كونده كئچیریرمیشلر كی, باشینی یئره چاتدیرا بیلمه‌سین. اونلارین توك اؤرپدیجی ناله‌لری بوش یئره ناراحاتچیلیق وئرمه‌سین دئیه یازیقلاری بو وضعییتده اوزاق یئره آپاریب, ال-آیاقلاری باغلی, آج-سوسوز آتارمیشلار قیزمار گونون آلتینا. ایشگنجه بیر نئچه گون سورورموش. موعین یئرلرده ده گوجلو گؤزتچی دسته‌لری قویارمیشلار كی, هله ساغكن قوهوملاریندان, اقربالاریندان گلیب اونلاری خیلاص ائتمك فیكرینه دوشسه‌لر, قویماسینلار. آنجاق بئله حاللار چوخ نادیر اولورموش, چونكی آچیق دوزنلیكده هر جور حركت اوزاقدان گؤرونور. سونرالار بیر نفرین مانقورت اولونماغی خبری گلیب قبیله‌یه چاتاندا, اونون ان یاخین قوهوملاری بئله اونو خیلاص ائله‌مك, یا ساتین آلیب قورتارماق ایسته‌میرمیشلر, چونكی بو, آدامین اؤزونو یوخ, موقوواسینی قایتارماق دئمك ایدی. روایتده نایمان-آنا كیمی تانینان بیرجه نایمان قادینی اؤز اوغلونون بو بدبختلیگی ایله باریشا بیلمه‌ییب. «ساری-اؤزه‌ك» افسانه‌سینده ده ائله بو بارده دانیشیرلار. قبیریستانلیغین آدی دا بونونلا علاقه‌داردیر: «آنا-بئییت», یعنی آنا مسكنی .
ساری-اؤزه‌گین قیزمار گونشی‌نین دؤیدویو چؤلده آغیر ایشگنجه‌چكنلرین چوخو دؤزمه‌ییب اؤلورموش. بئش-آلتی مانقورتدان بیری, یا ایكیسی ساغ قالیرمیش. اونلارین اؤلومونه باعیث آجلیق, یا سوسوزلوق اولمورموش , اونلارین آخیرینا چیخان گون آلتیندا قورویوب مانقورتون باشیندا گئت-گئده آمانسیزجاسینا سیخیلان خام دوه دریسی‌نین وئردیگی دؤزولمز عزابلاردی. قیزمار گونشین شوعالاری آلتیندا دورمادان سیخیلان زیف قولون قیرخیق باشینی دمیر منگنه كیمی سیخیردی. عزابا معروض قالان بو یازیقلارین ایكینجی گون توكلری اوزانماغا باشلاییردی. آسییالیلارین دوز و جود توكو بعضن دوه‌نین خام دریسینه بیتیر, چوخ واختاسا یول تاپا بیلمیر, قاییدیب تزه‌دن مانقورتون دریسینه گیره‌رك اونون عزابینی داها دا آرتیریردی. بو سونونجو ایشگنجه واختی مظلوملارین شوعورو لاپ پوزولورموش. یوآن یوآنلار یالنیز بئشینجی گون گلیب اونلاری یوخلاییرمیشلار كی, گؤرسونلر كیم اؤلوب, كیم قالیب. اسیرلردن بیرینی تاپاندا بئله حساب ائله‌ییرمیشلر كی, مقصدلرینه چاتیبلار. اونا سو وئریر, قاندال- كونده‌سینی آچیر, بیر آز سونرا دا قوللوق ائله‌ییب گوجه گتیریر, آیاغا قالدیریردیلار. او, یادداشینی ایتیریب دپلاینؤنوب اولوردو قول مانقورت, بونا گؤره ده عادی ساغلام قوللارا نیسبتن بیره-اون آرتیق قییمتلندیریلردی. حتتا بئله بیر قایدا وارمیش: اؤز آرالاریندا ووروشما-زاد دوشنده مانقورت اؤلدورولرسه اؤز همقبیله‌لرینه نیسبتن اوچ آرتیق اؤده‌نیش وئریلمه‌لی‌ایمیش.
مانقورت كیم اولدوغونو, هانسی نسیلدن-قبیله‌دن اولدوغونو, آدینی, اوشاقلیغینی, آتاسینی, آناسینی خاطیرلاییب یادینا سالا بیلمیرمیش– غرض كی, مانقورت اؤزونو اینسان كیمی درك ائده بیلمیرمیش. او, دیلسیز-آغیزسیز حئیوان كیمی بیر شئی اولدوغو اوچون تامامیله موطیع و تهلوكه‌سیز ایدی. مانقورت هئچ واخت قاچماق فیكرینه دوشمزمیش. بونا گؤره ده اونو گودمك, كئشیكچی ساخلاماق, گیزلی نیییتلریندن شوبهه‌لنمك لازیم گلمیردی. مانقورت صادیق ایت كیمی بیرجه اؤز صاحیبینی خاطیرلاییردی, باشقا آداملارا باش قاتیب قاریشمازدی. بیرجه فیكری–قایغیسی واردیسا او دا قارنینی دویدورماقدی. باشقا دردی-چورو یوخ ایدی. اوزینده تاپیشیریلان ایشی كور-كوران, جان-دیلدن, عینادلا یئرینه یئتیرردی. مانقورتلارا, عادتن, ان چیركین و آغیر ایشلری گؤردورردیلر, یا دا كی, كوت دؤزوم طلب ائله‌ین جانسیخیجی ایشلر بویوراردیلار. اوزاقلاردا اوتلایان دوه‌لره پاسیبانلیق ائله‌ین مانقورتدان باشقا هئچ كس ساری-اؤزه‌ك چؤللرینین تنهالیغینا, كیمسه‌سیزلیگینه دؤزه بیلمزدی. بئله بیر الچاتماز یئرده بیرجه مانقورت نئچه-نئچه خیتمتچینی عوض ائله‌ییردی. یئمگینی واختلی-واختیندا وئر, یای-قیش قالیب ایپلاین ایشینی گؤرسون, اؤزو ده نه تكلیكدن, نه تنهالیقدان شیكایت ائله‌سین. صاحیبی‌نین امری مانقورت اوچون هر شئیدن آرتیقدی. یئمكدن, بیر ده چؤلده سویوقدان دونماماق اوچون كؤر-كؤهنه نیمداش پالتاردان باشقا بیر شئی ایسته‌میردی.
بو احوالات او دؤورلره عاییددیر كی, یوآن یوآنلار كؤچری آسییانین جنوب جیوارلاریندان سیخیشدیریلیب چیخاریلدیقلاری اوچون شیمالا یئریش ائله‌مه‌میش, اوزون موددت ساری-اؤزه‌ك چؤللرینی ظبط ائله‌ییب, اراضیلرینی گئنیشلندیرمك, قول اله كئچیرمك اوچون قووغالار آپاریردیلار. بو اوزوجو قووغالارین آرا وئردیگی ساكیت گونلرین بیرینده نایمان توپراقلارینا كاروانلارلا مال گتیرن سؤوداگرلر چای مجلیسینده صؤحبت واختی دانیشیرلار كی, ساری-اؤزه‌ك دوزلریندن كئچنده قویولارین باشیندا یوآن یوآنلار طرفیندن ائله بیر جیددی موقاویمته راست گلمه‌ییبلر, چؤللوكده بؤیوك بیر دوه سوروسونو گودن جاوان بیر پاسیبان گؤروبلر. سؤوداگرلر اونونلا دانیشماق ایسته‌ینده گؤروبلر كی, اوغلان مانقورتدیر.
باخان دئییر كی, ساپساغلام آدامدیر, هئچ كسین آغلینا گلمز كی, اونون باشینا بئله ایش گتیریلیب. یقین او دا واختیندا سؤز دئییب, سؤز آنلایان اوغلانمیش, اؤزو ده لاپ جاوان-جاهیل, بیغ یئری تزه ترله‌ییب, سیر-صیفتی, گؤركمی ده پیس دئییل, دی گل كی, دانیشدیراندا ائله بیل دونن دونیایا گلیب, یازیق اوشاق نه آتاسی‌نین آدینی بیلیر, نه آناسی‌نین, یوآن یوآنلارین اونون باشینا گتیردیكلری موصیبتی ده خاطیرلایا بیلمیر, هارداندیر, كیملردندیر, اونو دا بیلمیر. نه سوروشورسان دینمیر, بیرجه " هه " بیلیر, بیر ده " یوخ", بیر ده قولاقلاریناجان كئچیردیگی پاپاغیندان برك-برك توتوب دایانیر. دوه‌نین دریسی بعضن اؤمورلوك بیتیشیب قالیر مانقورتون باشیندا. بئله مانقورت اوچون اوندان بؤیوك جزا یوخدور كی, دئیه‌سن, گل, باشینی بوغا وئریب درینی قوپارداق. دلی آیغیر كیمی چیرپیناجاق, بیر آدامی دا باشینا یاخین بوراخمایاجاق. بئله مانقوریت هئچ واخت پاپاغینی چیخارتمیر, ائله پاپاغدا دا یاتیر.
بو صؤحبت گئدن واخت بیر آرواد سؤوداگرلره چای سوزورموش. دئمه او آرواد نایمان-آنا ایمیش... او گئجه نایمان-آنا سحره‌جن چیمیر وورمور, باشا دوشور كی, او مانقورت پاسیبانی ساری-اؤزه‌ك چؤللرینده آختاریب تاپمایینجا, اونون اؤز اوغلو اولمادیغینی بیلمه‌یینجه راحاتلیق تاپمایاجاق. چوخدان بری اوریینده گیزله‌ییب ساخلادیغی اوزوجو, قورخولو بیر شوبهه آنا قلبینده یئنیدن باش قالدیرمیشدی – اوغلو دؤیوش مئیدانیندا هلاك اولوب, یا یوخ؟
اونون اوغلو ساری-اؤزه‌ك تورپاقلاریندا یوآن یوآنلارلا دؤیوشده هلاك اولموشدو. اری ده بیر ایل اوول اؤلدورولموشدو. نایمانلار آراسیندا آد چیخارمیش, ساییلان كیشیلردن بیرییمیش. اوغلو دؤیوشه گئتمیشدی كی, آتاسی‌نین قیصاصینی آلسین. دؤیوشده دوشمنله اوز-وزه گلیب سینه‌لشنده گؤروبلر كی, اونون اوغلو ییخیلیب آتین بوینونا, دؤیوشون های-هشیریندن هوركن قیزغین آت گؤتورولوب, اوغلان دوروش گتیره بیلمه‌ییب ییخیلیب, بیر آیاغی ایلیشیب اوزنگییه آتین بؤیروندن آسیلی قالیب. آت اوغلانین جانسیز جسدینی سورویه-سورویه اوز توتوب چؤله ... ترسلیكدن آت دوشمن طرفه قاچیب.
نایمانلار بیر نئچه گون دالبادال چؤلو گزیب آختاردیلار كی, اوغلانین اؤلوسونو تاپسینلار, بیر شئی چیخمادی. نه مئییدینی تاپدیلار, نه آتینی, نه ده سیلاحینی-یاراغینی, نه ایز واردی, نه علامت... اونون هلاك اولدوغونا هئچ كیمده شك-شوبهه یوخ ایدی, چونكی یارالی اولسایدی بئله بو نئچه گون عرضینده یا قان ایتكیسیندن, یا دا سوسوزلوقدان اؤلردی.
او گوندن نایمان-آنا اوچون بو بومبوش دونیادا بومبوش گونلر باشلادی. او باشا دوشوردو كی, داوادا هلاك اولانلار اولور, اینتهاسی اوغلونون مئییدینین دؤیوش مئیدانیندا آتیلیب قالماغی, باسدیریلماماغی اونا راحاتلیق وئرمیردی.
بو قارا فیكیرلری اؤزوندن ردد ائله‌مك اوچون اوغلونون اؤلدویونه گرك اؤز گؤزلری ایله اینانایدی. اونا هر شئیدن چوخ شوبهه گتیرن اوغلونون آتی‌نین یئرلی-دیبلی یوخا چیخماغی ایدی, آت اؤلمه‌میشدی, آت هوركوب قاچمیشدی. بوتون ایلخی آتلاری كیمی, او دا گئج-تئز اوزنگییه ایلیشمیش اؤلونو سورویه-سورویه اؤز ایلخیسینا قاییتمالی ایدی. اوندا نه قدر دهشتلی اولسا دا آتین سورویه-سورویه گتیردیگی بو اؤلونون اوسته آغلایار, اولام-ولام اولایار, اوز-گؤزونو جیراردی. عوضینده اورییندكی بوتون شوبهه‌لری بیردفعه‌لیك چیخاردیب آتاردی, اؤلومونه ده سویوق درراكه ایله حاضیرلاشاردی. آنجاق نه فایدا كی, نه اوغلونون مئییدی تاپیلدی, نه ده آت قاییتدی. قبیله جاماعاتی بو حادیثه‌نی یاواش-یاواش اونودماغا باشلاییردی, چونكی زامان كئچدیجه هر شئی سیلینیب, اونودولوب گئدر... بیرجه آنا تسكینلیك تاپیب اونودا بیلمیردی. فیكیرلری ائله عئینی چئورده جریان ائله‌ییردی. آتین باشینا نه گلدی, یهر-اسباب نه اولدو, یار-یاراغی هارا ایتدی؟ هئچ اولماسا بو علامتلره گؤره اوغلونون طالعینی بلكه اؤیرنه بیله‌یدی! آخی اولا بیلر كی, چاپیب الدن دوشندن سونرا یوآن یوآنلار اونو ساری-اؤزه‌گین بیر یئرینده توتوب اپلاینله كئچیره بیلیبلر. یهر-یوینلی علاوه بیر آت دا پیس غنیمت دئییل. بس اوندا یوآن یوآنلار اونون اوزنگییه ایلیشیب سورونه-سورونه قالان اوغلونون مئییدینی گؤره‌سن نئیله‌ییبلر؟
باسدیربلار, یوخسا قویوبلار ائله چؤلون دوزونده حئیوانلارا یئم اولسون؟ بیردن بلكه دیرییمیش او, بلكه آللاهین ایشیدیر, اونا اؤلوم وئرمه‌ییب؟ گؤره‌سن اونو اؤلدوروب عزابلارینا سون وئریبلر, یا چؤلون دوزه‌نینده آتیبلار كی, اوردا جانی چیخسین, بلكه؟
شوبه‌لرین سونو یوخ ایدی. او گلمه سؤوداگرلرین هئچ بیرینین آغلینا گلمزدی كی, او جاوان مانقورت حاققیندا دئدیكلری سؤزلر نایمان-آنانین قوورولان اوریینه تزه بیر قیغیلجیم سالاجاق. آنا باشا دوشدو كی, تا او مانقورتو تاپمایانجا, اونون اؤز اوغلو اولوب-اولمادیغینی بیلمه‌یینجه ساكیتلیك تاپمایاجاق.
صوبح آچیلاندا نایمان-آنا یورددان یولا حاضیر چیخدی. كانداری آدلاییب قاپییا سؤیكندی, فیكره گئتدی, آوولو ترك ائتمه‌میش اطرافی دیققتله سوزدو. آنانین گؤزلری دولدو, درین بیر آه چكدی. هئچ آغلینا گلردیمی كی, بئله-بئله گونلر گؤره‌جك! سونرا اؤزونو اله آلدی, دوعانین بیرینجی سؤزلرینی پیچیلدادی: " لا ایلاهه ایلا للاه " (آللاهدان باشقا آللاه یوخدور) و قطعی آددیملارلا دوه‌یه یاخینلاشدی, دیزلرینی قاتلاییب هیخلادی. نایمان-آنا الینده‌كی هئیبه‌لری تله‌سیك آلیخدان آشیریب دوه‌یه میندی, سسله‌ییب اونو دیكله‌دی. آغمایا ایندی باشا دوشدو كی, قارشیدا سفر وار.
بیر نئچه گون ایدی كی, آغمایا یئكنسق اینلمه كیمی بیر سسله, آیاقلارینی آستا بیر خیشیلتییلا یئره توخوندوراراق اوجسوز-بوجاقسیز ساری-اؤزه‌گین چؤكك‌دوزنییله یورتوردو, یییه‌سی اونا آمان وئرمیر, كیمسه‌سیز قیزمار چؤللوكله هایلاییب قوووردو. یالنیز گئجه‌لری دینجلیردیلر. سحر آچیلان كیمی یئنه سؤوداگرلرین نیشان وئردیگی یئرده بؤیوك دوه سوروسونو, مانقورت پاسیبانی آختاریردیلار.
سؤز یوخ, ساری-اؤزه‌كده آختاریب آدام تاپماق آسان ایش دئییل, بئله یئرده آدام قوم زره‌سی كیمی بیر شئیدیر, یوخ, اگر او, دوزه یاییلیب اوتلایان بؤیوك بیر دوه سوروسونون یانیندادیرسا, گئج-تئز قیراقدا اوتلایان دوه‌لردن بیرینی گؤره‌جكسن, سونرا دا او بیری دوه‌لری, آخیردا دا گلیب چیخاجاقسان پاسیبانین ایزینه. نایمان-آنانین اومیدی بونا ایدی.
هله‌لیك هئچ یاندا بئله بیر شئی گؤره بیلمه‌میشدی. آرتیق شوبه‌لنمگه باشلامیشدی كی, بلكه دوه‌لرین اوتلاق یئرینی دییشیبلر, بلكه یوآن یوآنلار او دوه‌لری ساتیلماق اوچون خیوه, بوخارا بازارلارینا گؤندریبلر. بئله اولسا, او پاسیبان ائله اوزاق یئرلردن گؤررسن بیر ده بورالارا قاییدارمی؟
بئله حیسلر ایچینده قاباغینا چیخان آلچاق تپه‌لری آشیب دوزه چیخاندا بیردن قارشیسیندا گئنیش بیر دره‌یه یاییلیب اوتلایان بؤیوك بیر دوه سوروسو گؤردو. شابالیدی دوه‌لر آلچاق كوللوق و تیكانلیغین آراسیندا گزیر, كول و تیكانلارین اوجونو گمیریردیلر. نایمان-آنا اوولجه سئوینجیندن نه ائده‌جگینی بیلمه‌دی. آغمایانی هایلادی, سونرا قورخدو, مانقورت اولموش اوغلونو گؤرجگیندن قورخدو.
بودور, سورو اوتلاییر, بس پاسیبان هانی؟ بورالاردا اولمالیدیر. و دره‌نین او باشیندا آدام گؤردو. اوزاقدان كیم اولدوغو بیلینمیردی. الی‌چوماقلی پاسیبان یوكلو مینیك دوه‌سی‌نین نوختاسیندان توتوب گؤزونه‌جن باسدیغی پاپاغین آلتیندان اونا باخیردی.
یاخینلاشیب اوغلونو تانییان نایمان-آنا اؤزونو دوه‌نین بئلیندن یئره نئجه آتدیغینی بیلمه‌دی.
–اوغلوم, اوغول بالا! سنی آختارماقدان الدن دوشموشم! من سنین آنانام!
و بیردن هر شئیی باشا دوشوب آجی بیر دهشتله سه‌یریین دوداقلارینی گمیره‌رك یئری تپیكلمگه باشلادی, نه قدر چالیشدی اؤزونو اله آلسین, اؤزویله باجارا بیلمه‌دی. اؤزونو آیاقدا ساخلاماق اوچون لاقئید دایانیب-باخان اوغلونون چیگنیندن برك-برك یاپیشیب هؤنكورتویله آغلادی, چوخدان بری باشی‌نین اوستونو كسدیرمیش درد ایندی سئل كیمی اونو آلتینا آلیب باسدیریردی.
دی گل كی, اونون گلیشی اوغلونا هئچ بیر تاثیر گؤسترمه‌دی, هئچ آغزینی آچیب سوروشمادی كی, آی آرواد كیمسن, نییه آغلاییرسان؟ بیر آن سونرا پاسیبان اونون الینی چیگنیندن گؤتوروب, اؤزونون یوكلو مینیك دوه‌سینی چكه-چكه سورونون او باشینا گئتدی كی, گؤرسون اویناقلاماغا باشلایان جاوان دوه‌لر سورودن اوزاقلاشمایایبلار كی...
نایمان-آنا ترپنمه‌ییب یئرینده قالدی, چؤمبه‌لیب اوزونو اللری ایله اؤرته‌رك خیسین-خیسین آغلادی, باشینی قالدیرمادان بیر موددت بو وضعیتده قالدی. سونرا اؤزونو توپلاییب اوغلونون یانینا گئتدی, چالیشدی كی, اؤزونو ساكیت ساخلاسین. مانقورت اوغول هئچ بیر شئی اولمامیش كیمی معناسیز و لاقئید نظرلرله اونا باخدی, اوزگون صیفتینده نه ایسه تبسومه بنزر بیر شئی ایشاردی. آنجاق گؤزلری یئنه اوولكی كیمی تامام اعتیناسیزدی.
–اوتور دانیشاق,–دئیه نایمان-آنا دریندن بیر آه چكدی.
اونلار یئره چؤكدولر.
نایمان-آنا سوروشدو:
–منی تانیرسان؟
مانقورت باشییلا " یوخ" دئدی:
–بس آدین ندیر؟
–مانقورت.
–سنی ایندی بئله چاغیریرلار, اوولكی آدین یادیندادیر؟ بیر اصل آدینی یادینا سال گؤروم...
مانقورت دانیشمیردی. آناسی گؤروردو كی, او, آدینی یادینا سالماغا چالیشیر, قاشلارینین آراسیندا ایری تر ایچینده‌دیر. آمما گؤرونور اوغلان قالین بیر دیوارا راست گلمیشدیر, دیواری كئچه بیلمیردی.
–بس آتانین آدی ندیر؟ بس اؤزون كیمسن, كیملردنسن؟ هئچ اولماسا دوغولدوغون یئریسه ده بیلمیرسنمی؟
یوخ, او هئچ نه بیلمیر, هئچ نه خاطیرلامیردی.
– ایلاهی, گؤر سنی نه گونه سالیبلار!–دئیه آنا پیچیلدادی, یئنه ده اؤزوندن آسیلی اولمایاراق درددن بوغولا-بوغولا آغلاماغا باشلادی. آنانین بو دردی-كدری مانقورتا قطعی تاثیر ائله‌میردی.
–تورپاغی آلماق اولار, مال-دؤولتی آلماق اولار, لاپ آدامین حیاتینی دا آلماق اولار,–دئیه آنا سؤیلندی,–آنجاق آدامین حافیظه‌سینه كیم قصد ائده بیلر, بونون كیم فیكیرلشیب تاپیب؟
آنا اونون كیم اولدوغونو سوروشماقلا یوخ, تلقینله باشا سالماق قرارینا گلدی.
سنین آدین یول‌آماندیر. ائشیدیرسنمی؟ سن یول‌آمانسان. آتانین دا آدی دونئنبایدی. آتان یانیندا دئییل؟ آخی او, سنه هله اوشاقلیقدان اوخ آتماغی اؤیردردی. من ده سنین آنانام, سن ده منیم اوغلوم. سن نایمانلار قبیله‌سیندنسن, باشا دوشدون؟ سن نایمانسان...
آنانین دئدیكلرینه او, تام لاقئیدلیكله قولاق آسیردی, ائله بیل بو سؤزلرین اونا دخلی یوخدو. یقین اوتلوقدا جیریلدایان چكیرتكییه ده بئلجه قولاق آساردی.
و اوندا نایمان-آنا مانقورت اوغلوندان سوروشدو:
–بس سن بورا گلمه‌میشدن نه‌لر واردی؟
–هئچ نه,–دئیه مانقورت جاواب وئردی.
–گئجه‌یدی, یا گوندوز؟
–هئچ نه,–مانقورت عئینی سؤزلری تكرار ائتدی.
–كیمنن دانیشماق ایسته‌یردین؟
–آینان. آنجاق بیز بیر-بیریمیزی ائشیتمیریك. اوردا كیمسه اوتوروب.
–سن داها نه ایسته‌یردین؟
–ایسته‌یردیم كی, منیم ده هؤرویوم اولسون آغامینكی كیمی.
–قوی گؤروم اونلار سنین باشینا نه ایش گتیریبلر؟–دئیه نایمان-آنا الینی اونون باشینا اوزاتدی.
مانقورت كنارا سیچراییب چكیلدی, الییله پاپاغیندان یاپیشیب داها آناسی طرفه باخمادی. آرواد باشا دوشدو كی, باشینی هئچ واخت اونون یادینا سالماق اولماز.
بو واخت اوزاقدان دوه‌یه مینمیش بیر آدام گؤروندو. او یاخینلاشیردی. نایمان-آنا سوروشدو:
–بو كیمدیر؟
–منیمچون یئمك گتیریر.
نایمان-آنا تشویشه دوشدو. بو ژوانژوان اونو گؤرمه‌میش تئز چكیلیب گیزلنمه‌لییدی. او تئز دوه‌سینی هیخلاییب مینه-مینه اوغلونا خبردارلیق ائله‌دی:
–اونا هئچ نه دئمه. من تئزلیكده قاییداجاغام.
اوغلو جاواب وئرمه‌دی. اونون هئچ عئینینه ده دئییلدی.
نایمان-آنا باشا دوشدو كی, دوه اوستده سورو ایچیندن كئچمكده سهو ائله‌ییب. آمما داها گئجدی, البته, ژوانژوان آغ دوه اوستده اوتوران آدامی گؤره بیلردی. گرك اوتلایان دوه‌لرین آراسییلا گیزلن-گیزلنه پییادا كئچه‌یدی.
نایمان–آنا اوتلاق یئریندن خئیلی اوزاقلاشاندان سونرا قیراقلارینی یووشان باسمیش درین بیر دره‌یه گیردی. بورادا دوه‌نی دره‌نین دیبینده چؤكوزدوروب یئره دوشدو, داها آغمایانی قالخماغا قویمادی. گیزله‌نیب باخماغا باشلادی. ژوانژوان اونو گؤرموشدو. بیر آزدان او, دوه‌سینی یورتما سور-سوره گلیب چاتدی. نیزه و اوخلا سیلاحلانمیشدی. طهریندن بیلینیردی كی, ژوانژوان معطل قالیب, اطرافینا بویلانا-بویلانا قالمیشدی-اوزاقدان گؤردویو آغ دویه مینمیش آدام هارا یوخا چیخدی؟ كسدیره بیلمیردی كی, دوه‌نی هارا سورسون؟ اوولجه بیر طرفه سوردو, سونرا باشقا سمته دؤندو. آخیرینجی دفعه لاپ دره‌نین یانیندان كئچدی. یاخشی كی, نایمان-آنانین آغلینا گلیب دوه‌نین آغزینی یایلیقلا چكیب باغلامیشدی. نه دئسن اولا بیلردی–بیر ده گؤردون دوه بوردان سس وئردی. نایمان-آنا یووشانلیغین دالیندا گیزلنیب ژوانژوانی لاپ یاخشی گؤره بیلمیشدی. او, قیللی بیر دونین اوستده اوتوروب اطرافینا گؤز گزدیردی, شیشكین صیفتی چوخ گرگیندی, باشینداكی قارا پاپاغی‌نین اوجلاری قاییق بورنو كیمی یوخاری قاتلانمیشدی, بوینونون آردیندان بیر جوت قارا, قورو هؤروك ساللانیردی. ژوانژوان اوزنگیپلاینده دیكه‌لیب نیزه‌سی حاضیر وضعیتده اطرافا بویلانیردی, گؤزلری ده یامان پاریلداییردی. بو, ساری-اؤزه‌گی توتوب خالقین خئیلی حیصه‌سینی قول ائله‌ین, اونونعایله‌سینه بو قدر بدبختلیك گتیرن دوشمنلردن بیرییدی. آنجاق آرواد خایلاغی بوش ال ایله بو آمانسیز ژوانژوان دؤیوشچوسونه نئیله‌یه بیلردی؟
ژوانژوان بیر آز دا او یان-بو یانا سئیر ائدندن سونرا گئرییه, سورویه طرف قاییتدی.
آخشام دوشوردو. گون باتسا دا هله گؤیون شفقی چكیلمه‌میشدی. سونرا هاوا بیردن قارالدی. اطرافی قارانلیق بیر گئجه بورودو.
نایمان-آنا او گئجه‌نی درده‌جر اوغلونون اولدوغو یاخین یئرلرده‌كی چؤللوكده كئچیردی.
اوغلونون یانینا قاییتماغا اوره‌ك ائله‌میردی, قورخوردو بایاقكی ژوانژوان گئجه‌نی سورونون یانیندا قالا.
و او گئجه قطعی قرارا گلدی كی, اوغلونو خیلاص ائله‌سین, چالیشیب اؤزویله آپارسین.
مانقورت اولسون قوی, هئچ نه باشا دوشمه‌سین, تكی اؤز آداملاری آراسیندا قالسین. آنا اورگی بئله دئییردی. باشقالارینین دؤزوب باریشدیغی وضعیته او دؤزه بیلمیردی. او, روا بیلمیردی كی, قانی قانیندان اولان دوغما اوغلو قول قالسین. كیم بیلیر, بلكه ده دوغما یئرلری گؤرندن سونرا آغلی اؤز یئرینه گله‌جك , اوشاقلیق ایللری یادینا دوشه‌جك...
سحری نایمان-آنا یئنه آغمایایا سووار اولدو. او, یئنه ده ایراقدان-ایراغا هرلنه-هرلنه گئجه عرضینده خئیلی آرالانمیش سورویه یاخینلاشماغا باشلادی. سورونو گؤرندن سونرا دا خئیلی فیكیر وئریب باخدی كی, گؤرسون یوآن یوآنلاردان اوردا وار , یا یوخ. هئچ كسین اولمادیغینی یقین ائله‌یندن سونرا اوغلونو سسلدی:
–یول‌آمان! یول‌آمان! سالام!
اوغلو دؤنوب باخاندا آنا سئوینجیندن ایچینی چكدی, آنجاق ائله او دقیقه ده باشا دوشدو كی, اوغلو ائله-بئله سسه دؤنوب.
نایمان-آنا یئنه ده چالیشدی كی, اوغلونون یادداشینی دیریلتسین...
–آدینی یادینا سال, تاپ گؤر آدین نه‌دیر؟ –دئیه یالواریب اونو قاندیرماق ایستیه‌یردی. بیلمیرسن مگر آتان دونئنبایدیر؟ سنین آدین مانقورت دئییل, یول‌آماندی! ... آدینی اونونچون بئله قویموشوق كی, سن نایمانلارین بؤیوك كؤچو واختی یولدا دوغولموسان. سن آنادان اولاندا بیز اوچ گون كؤچو ساخلاییب دایاندیق. اوچ گون توی-بایرام ائله‌دیك.
آنانین بو دئدیكلرینه مانقورت اوغلانا تاثیر گؤسترمه‌دیگینه باخمایاراق, دانیشیغینا آرا وئرمیر, بوش دا اولسا, یئنه اومید ائله‌ییردی كی, بلكه بو قارالمیش شوعوردا بیر قیغیلجیم ایشار. نه فایدا كی, آرواد قیفیللی بیر قاپینی دؤیجله‌ییردی. آنا یئنه ده اؤز دئدیگینی دئییردی:
آدینی یادینا سال! آتانین آدی دونئنبایدی!
سونرا او گؤتوردویو احتییاتدان اونو یئدیریب ایچیرتدی, اوغلونو دویوزدوراندان سونرا اونا لایلا دئمگه باشلادی.
لایلا اونون چوخ خوشونا گلدی. آروادین لایلاسی اونون اوریینه یاییلیردی. خوشلوقلا قولاق آسیردی, اونون گوندن قارالیب جودلانمیش, دونوق صیفتینده نه ایسه جانلی, ایلیق بیر حالت عمله گلمیشدی. بونو گؤرن آنا اونو ایناندیرماغا چالیشدی كی, بو یئرلری ترك ائله‌ییب, اونا قوشولسون, اؤز یئرلرینه قاییتسین, یوآن یوآنلاردان بیردفعه‌لیك جانینی قورتارسین. مانقورت آغلینا وورا بیلمیردی كی, نئجه دوروب گئتسین, بس سورو نه اولسون؟
یوخ, آغاسی دئییب كی, سورونو گؤزدن قویماسین...
و یئنه ده نایمان-آنا پوزولموش یادداشین او باغلی قاپیسینی تكرار-تكرار دؤیجله‌مگه باشلادی, دئدیگینی دئدی:
–یادینا سال كیمسن؟ آدین ندیر؟ سنین آتان دونئنبایدیر!
آنانین باشی ائله قاریشمیشدی كی, آخشامین نئجه دوشدویونو حیس ائله‌مه‌میشدی, او واخت آییلیب گؤردو كی, ژوانژوان دوه اوستونده سورونون او باشینا یاخینلاشیر. بو دفعه او, داها یاخیندایدی, دوه‌سینی ده گئتدیكجه داها برك قوووردو. نایمان-آنا فورصتی ایتیرمه‌ییب تئز آغمایایا میندی و اوزاقلاشدی. آنجاق او بیری طرفدن ده بیر ژوانژوان چیخیب اونون یولونو كسمك ایسته‌دی. ایشی بئله گؤرن نایمان-آنا دوه‌سینی قوپاراقلاییب اونلارین آراسیندان كئچدی. آیاقدان یونگول آغمایا اونو واختیندا آرادان چیخارتدی, یوآن یوآنلار دالدا قالیب چیغیرا-باغیرا, نیزه‌لرینی اویناداراق اونو قووماغا باشلادیلار. آغمایایا چاتماقمی اولاردی؟ آغمایا ساری-اؤزه‌كده یئل كیمی قانادلانیب نایمان-آنانی بو اؤلوم-دیریم قووهاقوووندان اوزاقلاشدیریردی.
اینتهاسی, اونون خبری اولمادی كی, اللری بوشا چیخان یوآن یوآنلار اوركلرینی سویوتماق اوچون یازیق مانقورتو او كی وار دؤیدولر. آنجاق اوندان نه گؤزله‌مك اولاردی, ائله دئییب دورودو:
–دئییردی منیم آنامدی.
–آنان-زادین دئییل! سنین آنان یوخدور! هئچ بیلیرسن نییه گلیب؟ بیلیرسن؟ ایسته‌ییر كی, پاپاغینی چیخاردیب باشینی بوغا وئرسین!–اونلار یازیق مانقورتون جانینا قورخو سالماغا چالیشیردیلار.
مانقورت بو سؤزلری ائشیدنده قارالمیش صیفتی بومبوز اولدو. او, بوینونو قیسیب, پاپاغیندان برك-برك یاپیشاراق, تله‌یه دوشموش حئیوان كیمی یان-یؤره‌سینه باخماغا باشلادی. ژوانژوان اونا اوخ-یای وئریب دئدی:
–قورخما! آل بونو!
–نیشانلا گؤروم! –دئیه ژوانژوان پاپاغینی گؤیه آتدی. اوخ پاپاغی دلیب كئچدی.–گؤر ها! دئیه پاپاق صاحیبی تعجوبلندی. الی‌نین یادداشی هله ده قالیر!
نایمان-آنا یوواسیندان هوركودولموش قوش كیمی دوزده وورنوخور, اؤزونه یئر تاپا بیلمیردی. بیلمیردی نئیله‌سین, نه گؤزله‌سین. گؤررسن, یوآن یوآنلار اوغلونو سورویله بیر یئرده اونون الی چاتمایاجاق اؤز بؤیوك اوردولارینا یاخین یئرلره آپاراجاقلار, یوخسا اونو توتماق اوچون پوسقو قوراجاقلار؟ بئله‌جه فیكیر-خیالات ایچینده او, هالای ووروب گیزلنه-گیزلنه گزیردی, نهایات, پوسوب گؤرنده كی, یوآن یوآنلار سورودن گئتدیلر, چوخ سئویندی. نایمان-آنا خئیلی اونلارین دالینجا باخیب گؤرندن سونرا كی, اوزاقلاشیب گؤزدن ایتدیلر, قرارا گلدی قاییتسین یئنه اوغلونون یانینا. ایندی اونون قطعی فیكری اوغلونو ائوه آپارماقدی. باشینا نه گلیبسه اونون تقصیری دئییل, نئیله‌سین كی, بختی بئله گتیریب–دوشمنلر اونو بو كؤكه سالیبلار, نه اولورسا اولسون آناسی اونو قوللوقدا قویمایاجاق. قوی نایمانلار گؤرسونللر كی, یادئللی باسقینچیلار اونلارین ایگیدلرینین آغلینی باشدان چیخاریب نئجه رزیل ائله‌ییرلر. قوی غضبلنیب سیلاحا ساریلسینلار. مساله تورپاقدا دئییل, تورپاق هامییا بس ائله‌یر. مساله اوندادیر كی, یوآن یوآنلارین بو رزالتی اونلارلا هئچ یاد قونشو اولماغا دا حاقق وئرمیر.
نایمان-آنا اوغلونون یانینا بو فیكیرلرله قاییدیردی. ائله هئی گؤتور-گوی ائله‌ییردی كی, نئجه اونو ایناندیرسین, نئجه باشا سالسین كی, بو گئجه بیر-بیرینه قوشولوب قاچمالیدیرلار.
توران قاریشیردی. گئجه آزمان ساری-اؤزه‌ك چؤللری اوزرینه چؤكوردو. آغمایا اؤز صاحیبه‌سینی یونگول, سربست بیر یئریشله بؤیوك دوه سوروسونه طرف آپاریردی. باتان گونشین شوعالاری آنانی دوه‌نین دونقارلاری آراسیندا چوخ آشكار ایشیقلاندیریردی. نایمان-آنانین رنگی-روحو اؤزونده دئییلدی, چوخ جیددی گؤركمی واردی. بودور او, سورویه چاتدی, اوتلایان حئیوانلارین آراسیندان كئچدی, اطرافا گؤز گزدیردی, آمما اوغلونو گؤره بیلمه‌دی. اونون مینیك دوه‌سی یوكلو حالدا نوختاسینی سورویه-سورویه اوتلاییردی. نایمان-آنا اوغلونو سسله‌ییب چاغیرماغا باشلادی:
–یول‌آمان! هاراداسان؟ منم, آنانام! هاراداسان؟
او, ناراحاتلیقلا اطرافا بویلانا-بویلانا قالدیغی اوچون اوغلونون دوه دالیندا دالدالانیب, دیزینی یئره وئره‌رك اوخلا اونو نیشان آلدیغینی گؤرموردو. گونشین شوعاسی اونا مانع اولوردو, فورصت گؤزله‌ییردی كی, اوخو بوراخسین.
–یول‌آمان! اوغلون!
–نایمان-آنا اوغلوندان نیگاران حالدا اونو سسله‌ییردی. بیردن قانریلیب باخاندا اونو گؤردو. بیرجه:
–آتما!–دئیه بیلدی, ائله آغمایانی مهمیزله‌مك ایستیه‌یردی كی, دؤنوب اوغلویلا اوزبه‌اوز گلسین, یئتیرمه‌دی–اوخ ویزیلتییلا اونون سول قولتوغونا سانجیلدی.
بو, اؤلونجول ضربه ایدی. نایمان-آنا دوه‌نین بوینونا سینیب ایلیشه-یلیشه ییخیلدی. آنجاق آنانین اؤزوندن اوول باشی‌نین یایلیغی آچیلیب دوشدو, هاوادا بیر قوش اولوب چیغیرا-چیغیرا اوچوب گئتدی: یادینا سال كیملردنسن؟ آدین ندیر؟ سنین آتان دونئنبایدیر! دونئنبای! دونئنبای!
دئییلنه گؤره, او واختدان ساری-اؤزه‌كده دونئنبای قوشو اوچور. دونئنبای قوشو یولچویا راست گلنده اونون یاخینلیغیندا اوچا-اوچا سسلنیر: یادینا سال كیملردنسن ! كیمین اوغلوسان؟ آدین ندیر؟ آدین؟ دونئنبای, دونئنبای!...
ساری-اؤزه‌كده نایمان-آنانین باسدیریلدیغی یئره او واختدان آنا-بئییت, یعنی آنا مسكنی قبیریستانلیغی دئیرلر.
قایناق : آچیق سؤز سایتی
