قوتادغو بیلیگده دؤولت فیكری
گوگهان ییلماز
كؤچوروب اویغونلاشدیران: عباس ائلچین
اؤزت
بالاساغونلو یوسوف طرفیندن 1069/1070 ایللرینده قلمه آلینمیش اولان قوتادغو بیلیگ، تورك دؤولتی’ نین كؤكهنینده اولان ‘بوزقیر آتلی كولتورو’نون دؤولت ذهنیتینی تئوریلشدیرمه چابالاریندان بیری و ان دیقته دگر اولانیدیر. ایسلامی دؤنمه عایید اولماقلا بیرلیكده اؤزوندن اؤنجهكی گلَنگی اؤنه چیخاران اثر، بو یؤنو ایله، ایسلام دؤولتلرینده یازیلمیش اولان دیگر سیاستنامهلردن آیریلیر. الدهكی چالیشما؛ قوتادغو بیلیگ’ده یئر آلان دؤولته ایلیشكین قاورام و گؤروشلر چرچیوهسینده، بیر دؤولت تئوریسینین آنا چیزگیلرینی بلیرلهمگی آماجلامیشدیر. سونوجدا، قوتادغو بیلیگ’ده كی دؤولت دوشونجهسینی بلیرلهین آنا عونصورلر اولاراق بونلار تثبیت ائدیلمیشدیر:
1. حاكیمیتین قایناغی تانریسال، بونونلا بیرلیكده، سیاسی دوزن دونیویدیر.
2. حاكیمیت بیر كیشیده توپلانمیش آنجاق كیشینین ایقتیداری قانونلا سینیرلاندیریلمیشدیر.
3. دؤولت، ایدئال بیر ‘دونیا دؤولتی’ (اونیوئرسالیزم) اولاراق تاسارلانمیشدیر.
آچار كلمهلر: تورك دؤولت گلَنگی، دونیا دؤولتی، حؤكمدار، قوت، تؤره
* بو مقاله، قوتادغوبیلیگ فلسفه-بیلیم آراشدیرمالاری درگیسی’نین مارت 2006 تاریخلی 9. ساییسیندا یاییملانمیشدیر.
آردینی اوخو/ Ardını oxu